«Дуунуудыем, нүхэдни, дурасхаал болгон дурдажа, дуулан ходо ябаарайт»

Даша Цыретарович мүнөө амиды мэндэ ябаа һаа, 85 наһа гүйсэхэ байгаа. Энэ ойн баяртань зорюулагдаһан олон хэмжээ ябуулганууд 2023 оной хуга­саада эмхидхэгдэнэ. Апрелиин 13-да баярай хэмжээнүүд эхиеэ абаһан байна. Энэ үдэр уран зохёолшоной нютагта, Сэлэнгын аймагай Харганаа һууринда, ойн баярай үдэшэ эмхид­хэгдээ.

Улаан-Үдэ хотын Исай Калаш­никовай нэрэмжэтэ номой сангай үүсхэлээр ниислэлэй һуралсалай гуламтануудта хэмжээнүүд үнгэргэгдөө. Буряадай Үндэһэтэнэй 1-дэхи интернат-һургуули, 29-дэхи буряад гимнази, худалдаа наймаанай экономическа колледж – эдэ һуралсалай гуламтануудта тусхай үдэшэнүүд жэлэй хугасаада болоһон байна.

Даша Дамбаевта зорюулагдаһан уулзалга анха түрүүшынхиеэ Кабан­скын аймагай Корсаково һууринда эмхидхэгдээ. Ушарынь гэхэдэ, Буряадай Үндэһэтэнэй 1-дэхи интернат- һургуулида Даша Дамбаевтай суг хамта һураһан Вера Нагуслаева эндэһээ уг гарбалтай юм. Эдир шүлэг зохёолшо дуратай басагандаа олон һайхан мүрнүүдые зорюулһан байна. Корсаково һууринайхид поэдэй шүлэгүүдые уранаар уншаа, дуунуудыень хангюурдаа.

Энэл сагта Даша Дамбаевта зорюулагдаһан хэмжээ ябуулга Кабанскын аймагай Селенгинск тосхондо эмхидхэгдээ. Ондо-ондоо яһатанай түлөөлэгшэд буряад уран зохёолшын бүтээлнүүдтэй танил байһаниинь гайхалтай байгаа һэн.

Хубиин музей зохёогшо Лев Бардамов Даша Дамбаевай гэр байрые түрэл Харганаа һууринһаань асаржа, өөрын музейн дэбисхэр дээ­рэ табиһан үдэр олоной һанаанда һайхан мүр сараа үлөөгөө.

- Минии эжы Ханда Цыретаровна аяар холын 1977 ондо Даша Дамбае­вай нэрыень мүнхэлхэ хараатайгаар багахан музей өөрынгөө гэр соо байгуулаа һэн. Олон жэлэй хугасаада эндэ мянга гаран айлшад ерээ, хэдэн зуугаад хэмжээ ябуулганууд эндэнь эмхидхэгдээ. Эжымнай 2013 ондо хүндөөр үбшэлжэ, дүү хүбүүн Дашынгаа музей харууһалжа шада­хаяа болёо. Музейн экспонадууд һүүлэй үедэ Харганаагай һургуулида, соёлой байшанда тараагдаад байгаа. Гэр-музей иигэжэ орхигдоод бай­хадань, миниишье зосоо ходо муу болодог байгаа. Лев Львович иимэ үедэ маанадтай ушаржа, өөрын үүсхэл гаргажа, Даша Дамбаевай гэрыень Улаан-Үдэ асарая гэһэн дурадхал оруулаа. Түрэлхидһөөнь зүбшөөл абажа, энэ хэрэг бүтээгдээ. Гэр-музейн хажуудань сээжэ бэеын дүрсэ табигдаһандань баяртайб­ди, - гэжэ Людмила Александровна хөөрэнэ.

Даша Дамбаевай хуби заяанда Хэжэнгын аймаг өөрын онсо хабаа­тай. «Хэжэнгын гол» гэһэн сониндо тэрэ олон жэлдэ хүдэлөө. Хэжэнгээрхин Даша Дамбаевые мартанагүй, нэрыень һанан дурсан, элдэб хэмжээнүүдые үнгэргэнэ. Мүнөөшье 85 жэлэйнь ойн баярта томо ябуулга эмхидхээ.

- Хэжэнгэ ошоод, түрэл хүнүүдэйнгээ дунда орошооб. Даша нагасын наһанай нүхэр Сэсэг Цым­пиловна тэндэ ажаһууна. Багшын ажалай ветеран, бүхы наһаараа анг­ли хэлэнэй багшаар хүдэлөө. Сэсэг Цымпиловна нагасадамнай Тумэн гэжэ хүбүү түрэжэ үгөө. Хүбүүниинь баһал гуурһаяа туршадаг байна. Хэжэнгын аймагай номой санда болоһон уулзалгада ганса үндэр наһатайшуул суглараа бэшэ, мүн залуушуул ерээ, - гэжэ Людмила Банзаракцаева баярлана.

Һаяхана Улаан-Үдэдэ болоһон 28-дахи Номой дугыланай үедэ Даша Дамбаевта зорюулагдаһан тусхай уулзалга эмхидхэгдээ. Айлшадта бэлдэгдэһэн һууринууд хүрөөгүй. Буряад Уласай Соёлой яаманай ашаар шэнээр хэблэгдэһэн «Буряад дайдын хүбүүмби» гэһэн согсолбо­ритой танилсаха дуратайшуул иимэ олон байһандань баясахаар.

Даша Дамбаев түрэл Харганаа һууриндаа долоон жэлэй һургуули дүүргэжэ, 1-дэхи интернадта һуралсалаа үргэлжэлүүлээ. Мүнөө үедэ тус һуралсалай гуламтын захи­рал Булат Баирович Шойнжонов энэ уулзалгада хабаадажа, һонирхолтой элидхэл сугларагшадта дурадхаа.

- Багахан Даша һуралсалаймнай гуламтын эрхимүүдэй тоодо ерэһээр лэ ороо һэн. Бүхы предмедүүдээрээ ганса «5» гэһэн сэгнэлтээр һурадаг байгаа. 10-дахи класс мүнгэн меда­ляар дүүргэһэн намтартай. Суг хамта һурадаг Солбон Ринчиновтэй хамта ханын газетэ гоёор гаргадаг байгаа. Нэгэниинь уранаар зураха, нүгөөдэнь бэшэхэ. Гэхэтэй хамта Даша Дамбаев тоо бодолгодоо тон һайн байгаа. Нэгэ дахин һургуулиин захиралда ороод, класс соохи сонхо­нуудые ехэ болгогты гэжэ дурадхаа. Энээниие миин хэлэжэ ябаагүй, өөрын тусхай бодолгоёо харуулаа һэн, - гэжэ Булат Баирович элидхэл соогоо һонирхолтой ушарнуудые хөөрэбэ.

Үдэшын үедэ дурсалгын үгэнүүдые Буряад Уласай Уран зохёолшодой холбооной түрүүлэгшэ Сергей Доржиев, уран зохёолшод Нина Ленхобоева-Артугаева, Чингис Гуруев гэгшэд хэлээ. Даша Дамбае­вай шүлэгүүд, дуунууд ород, буряад, финн хэлэнүүд дээрэ зэдэлээ.