Дасан тухай дурсалгануудһаа - 1

Үхибүүн наһаяа эрьежэ дурсахадаа, ялас гэмээр хадуугдаһан хэдыхэн лэ ушар ойндоо оруулдагби. Тэдээнэй нэгэн хүгшэн эжытэеэ хамта Хуушан Де­ревни руу ябадаг байһантаймнай холбоотой юм.

Приморско проспект дээрэхи Благовещенскэ һүмын хорёо соо хүниие хүдөөлүүлдэг газар байгша һэн. Тэндэ 1925 ондо хүгшэн абыем­ни табиһан байгаа. Тэрэл хүүрыень эрьежэ, эжытэеэ ерэгшэ һэмди. 1936-1937 онуудта һүүлшынхиеэ ябаһан байгаа хабди. Тэрэ үеэрнай дээрэһээ бууһан захиралтын ёһоор, тэндэнь хүнүүдые хүдөөлүүлхэеэ болёод, байгша хүүрнүүдыень ондоо тээшэнь нүүлгэжэ эхилһэн юм. Тиигэжэ хүгшэн абамнишье шэнэ газар руу шэлжүүлэгдээ һэн даа. Хүнэй эрьедэггүй хаясаанай хэдэн лэ хүүр үлөө һэн. Тэдээнэй дунда бусадһаа ондоохон түхэлтэй, борохон шулуун хүшөөтэй хоёр хүүр минии һонирхол татадаг байгаа. Хүгшэн эжымни хэлэхэ­дээ: «Эдэ шулуунууд дорошни «нехристьнүүд» хэбтэнэ. Теэд һайн хүнүүд лэ даа. Холоһоо, үндэр хада уулаар оршодог гүрэнһөө ерэһэн. Тэдэниие ламанар гэдэг, мүнөө мэндэ байгшадынь эндэһээ холо бэшэ, Будда бурханай һүмэдэ амидардаг», - гэжэ ойлгуулһан юм. Тиигэжэ үхибүүн балшар наһанһаа ламанар, дасан тухай мэдэдэг болоһон хүм.

1910 ондо Санкт-Петербург хотодо тагаалал боложо, Смоленскэ хүүр дээрэ хүдөөлүүлэгдэһэн Янгаажан дасанай гэлэн лама Дамба Ирдынеевэй табигдаһан газар дээрэхи субаргын түхэлтэй хүшөө

ХОМОРОЙ НАЙМААТАЙ ДЭЛГҮҮР

Хүгшэн эжытэеэ тэрээгүүршье ябадаг байгаабди. Түрүүн хажуу­дань зогсодог байшан руу орогшо һэмди. Һүүлдэнь мэдэхэдэмни, тэндэнь лэ ламанар амидардаг байгаа. Тэрэ байшангай нэгэдэхи дабхарта байдаг багахан дэлгүүр руу ородог байгаабди. Хооһон шахуу ханхай зайдан таһалгын тэг дунда олоор ябталагдаһан жэжэ­хэн тэбхэр дэбидхэрнүүд дээрэ гайхалтай һонин хүн һууха, хүнэй орохо гарахада, үүдэнь дээрэнь тодхоотой байгша хонхын жэнгир­хые огтошье тоохогүй. Ханануу­дыень зубшаад, шкафууд зогсохо, доодо таладаа гэрэй комодтол адли һугалгануудтай. Энэ дэлгүүр соо жэгтэй һонин, юунтэйшье сасуулшагүй үнэр байгша һэн. Аятайшье һаа, дан лэ һаа хоншуу.

Үнөөхи хонхын жэнгирхэдэ, нүгөө талын үүдээр ондоо хүн гара­жа ерээд, хүгшэн эжыһээмни, мүн орожо ерэһэн бусадшье зонһоо ородоор аад, нэгэ онсоор аялга­туулан, юунэй хэрэгтэй болоһые асууха. Үнөөхи шкафуудай томо, бага һугалганууд соонь эм домтой ургамалнууд ба ууюулжа, үнэр гутуулха, бэеэ арюудхаха зүйлнүүд хадагалагдадаг байгаа. Доодо талын томошог шургуулнууд соонь онсо сэнтэй бараан - саго – байдаг һэн. Энэнь хадаа жэжэхэнээр хэр­шэжэ хатаагдаһан саго модоной гол болоно. Манай эндэ энэ модониинь ургадаггүй, холын хари гүрэнһөө асарагдадаг. Тиимэһээл иимэ хомо­рой юумэ абаха гэжэ хотын бүхы тээһээ хүнүүд иишээ зоридог бай­гаа. Хүгшэн эжымнишье тэрээниие абаха, пирог барихадаа нэмэхэдэнь, һөөл амтатай байгша һэн.

Хүнэй абаһан саго болон бусад эм домто ургамалнуудые тулам руу хэхэ үедөө үнөөхи лама хүн зоной үшөөшье ондоо гуйлтануудые дүүргэдэг байба. Хүгшэн эжымни­шье баһал хүнһөө үлэхэгүй. Тэрэ лама тусхай тэбхэрхэн саарһан дээ­рэ танигдаагүй үзэгүүдээр тэмдэг хэжэ байгаад, ямар юумэ хүсэһыень хүнүүдһээ асуужа бэшэхэ. Минии ойлгоходо, юушье һаа гуйжа болохо байгаа. Шүдэеэ үбдэһэн зон – үбшэмни буураг, мүнгөөр дутагшад – түргэн мүнгэтэй болоһуу гэжэ байгаад, гол түлэб, түрэл гаралайн­гаа, нүхэд һүүдэрэйнгээ элүүр энхэ байхын түлөө гуйлта хэжэ, үнөөхи ламынгаа һарбайһан гоёхон под­нос дээрэ мүнгэ табидаг һэн. Хэн хэдые үгэхэ аргатайб.

Саашадаа бүрил һаа гайхалтай юумэнүүд болохо. Тэрэ ламамнай үнөөхи саарһануудаа тус тустань багахан монсогууд болгоод... ама руугаа хэжэрхихэ. Удаань һууриһаа бодожо: «Минии хойноһоо дахаад ябагты», - гээд, гол дасан тээшэ шэглэхэ.

ТҮРҮҮШЫНХИЕЭ ДАСАН ОРОҺОМНИ

Түрүүшынхиеэ тиишээ ороһоноо элихэн һанадагби. Дасанай гэшхүүрээр дээшээ гараад, адар томо хүндэ гэгшын үүдэ татажа ороод, саанань байгша ондоо үүдэнэй урда туласа ерэбэбди. Хажуу тээгүүрнай шэл хаалганууд­тай баһал шкафууд. Тэдээн дотор түмэрөөр ба модоор хэгдэһэн һонин хэлбэри маягтай дүрсэнүүд табяатай байна. Тэдэниие хараад, юрэдөөл, нюдэн эреэлшэнэ. Эдэ бүгэдые һонирхоһондоо хүгшэн эжынгээ хамсыһаа эжэлүүдгүй та- таад абанаб. Нүгөөдэмни: «Ааляар! Һүүлдэнь хөөрэхэб», - гээд, намайе ехэ тооношьегүй. Хоёрдохи үүдэнэй урда удааншье зогсонгүй, саашаа томо гэгшын бүүдэгэр харанхы таһалга руу оробобди. Досоонь хүйтэн, мүн үнөөхил жэгтэй һонин хоншуу үнэртэй. Жэхымэ аалин, хон-жэн байбашье, хаанаһаашьеб, үндэр бахананууд дороһоо намдуу- ханаар дүүеэн, гүнгэнөөн соносто­но... Сэхэ урдамнай, таһалгын гүндэ, бүрэнхы сооһоо Будда бурханай дүрсэ гэнтэ гэрэлтэн харагдашаба. Асари томо, алтаар ялалзаһан, бэлтэгэр томо нюдэнүүдтэй. Бурхан дэлгүүр соо һуудаг үнөөхи ламадал тон адляар хүлөөр доогуураа хумин дабшалжа һуунхай. Үгы, лама Буд­дада адляар һууна гээ һаа дээрэ ха.

«Маниие дахуулжа ерэһэн лама таһалга соогуур маанадые ябуулба. Тиихэдээ сэхэ дундуур бэшэ, харин хана зубшаад, нара зүб ябатараа, Буддын урда тээ ошоод тогтобо. Сэхэ урдамнай үшөө нэгэ ондоо дүрсэ байна (Һүүлдэнь мэдэһыемни, Зонхобо бурхан байһан байгаа). Лама Буддада дүтэлөөд... тугаарай ама руугаа хэжэ жажалһан саарһаяа нёлбожорхибо. Тэрэнь ошоод, бурханда няалдашоо. Тиигээ хадаа Будда хүгшэн эжымни гуйлтые хүлеэжэ абаба гээшэ! Харин нүгөө монсогынь няалдангүй унашоо һаань, хүгшэн эжымни хүсэл бэелхэгүй байгаа. Иигэжэ өөрөө һүүлдэнь намда ойлгуулаа һэн...

Үндэр бахананууд дороһоо соностоһон дүүеэн хаанаһаа гарааб гэхэдэ, тэндэнь багахан һандалинууд дээрэ ламанар һуугаад, уншалга хэжэ байгаа ха юм. Олон бэшэ – гурба-дүрбэн лэ ламанар һуугаад, найгалзан байжа маани уншаһан абяаниинь дасан доторхи аалин байдалтай нэгэ­дэхэдээ, гайхалтай һонин дүүеэн, хүнхинөөн болоһон байгаа бшуу.

(Үргэлжэлэлынь хожом гараха).