​Түлхисэ үгэхэнь дамжаггүй

Аяар 30 жэлэй туршада үни удаан хүлеэгдэһэн Россиин хэмжээнэй урилдаан дүрэ буляалдалгын барилдаагаар үглөөдэр Буряад һайхан орон­домнай эхилхэнь. Нёдондо энэл сагта тус тэмсээн манай нютаг­та үнгэргэгдэхэ аад, хамшагһаа боложо хоригдоо һэн. Ерэхэ зун Токио хотодо үнгэргэгдэхэ Олимпиин наадануудай урда тээхи гол шухала урилдаан болоно. Шанга шандааһатай хүдэр хүбүүдэй нааданда буряад араднай анханһаа мээхэй юм.

Аха үеын барилдаашад, мүн ба­рилдаанда дуратайшуул 30-40 жэ­лэй саада тээ үнгэргэгдэһэн СССР-эй чемпионат Буряадтамнай яажа үнгэрһыень һайнаар һанана ёһотой. Тиихэдэ Зүблэлтэ ороной ялас гэмэ тамиршад суглархадаа, дабташагүй һайхан барилдаа харуулжа, спорт­до дуратайшуулые амаргүй ехээр баярлуулһан байха.

- СССР-эй һүүлшын 46-дахи чем­пионат үнгэргэхын тула амаргүй бэлдэлгэ хэгдээ һааб даа. Тиихэдэ буряад барилдаашаднай шангай 3 һуури эзэлжэ шадаһан юм. Буряа­даймнай барас гэжэ алдаршаһан Сергей Замбалов алтан, дэлхэйн абарга Борис Будаев мүнгэн, харин Александр Бардаханов хүрэл ме­дальнуудые абажа шадаһан байха юм. Мэдээжэ Борис Будаев түрүү һуури эзэлхын тула суута Артур Муталибовтай барилдажа, амаргүй һонирхолтой тулалдаа харуулаа. Тиихэдэ Борис Дугдановичай ила­хынь түлөө оройдоо багахан юумэн дутаа. Тэрэнэй урдаһаа тэмсэһэн та­миршан аяар 10 гаран наһа дүү бай­жа, «залуу наһан» диилээ гэхэдэ, ал­дуу болохогүй, - гэжэ Буряад барил­даанай түүхэ иража, үнгэрһэн урил­даанууд, тэндэ барилдаһан абарга­нууд тухай СССР-эй спортын мастер, Буряадай дотоодын хэрэгүүдэй албанай габьяата хүдэлмэрилэгшэ Владимир Бальжинимаевич Гулге­нов хөөрэнэ.

Мүнөө болохоёо байһан чемпи­онат хараха дуратайшуул хибэсэй «ододой» һайхан барилдаа тэсэ ядан хүлеэжэ байна ёһотой. Харам­тайнь гэхэдэ, харахаяа һанаһан хүн бүхэниие оруулха арга байхагүй. Ушарынь гэхэдэ, үнөөхи муухай халдабарита үбшэнэй шалтагаан. ФСК-гай зал соо амар һуужа хараха гэбэл, үбшэн бэшэб гэһэн тусхай үнэмшэлгэ эмшэдһээ абаха хэрэг­тэй. Гэбэшье хэдэн теле-субагаар тэндэһээ сэхэ дамжуулганууд хэг­дэхэ гээд, эмхидхэгшэд найдуулаа һэн. Тиимэһээ тамирта дуратайшуул гэрһээ гарангүй, барилдаа хараха аргатай.

- Энэ ехэ мүрысөө манай Буряад орондо үнгэргэхын тулада тамир­шад болон засаг баригшад ехэ ажал ябуулаа. Буряад Уласай Толгойлог­шо Алексей Цыденовэй, Спортын болон залуушуулай талаар сайд Вячеслав Дамдинцуруновай, бүхы тренернүүдэй, манай уласай Барил­даанай федерациин түрүүлэгшэ Чи­мит Бальжинимаевай болон бусад зоной оролдолго гаргажа бүтээһэн ажалай дүн гээшэ. Иимэ урилдаан манай нютагта боложо үнгэрхэдөө, барилдаанай хүгжэлтэдэ ехэхэн түлхисэ боложо үгэнэ, - гээд, Влади­мир Гулгенов тэмдэглэнэ.

Буряад арад эртэ урда сагһаа хойшо Эрын гурбан наада үнгэргэжэ, хүнгэн солбон, габша­гай хурдан зоноо элирүүлжэ ябаа гээд бидэ мэдэнэбди. Тиимэһээ манай эрхим хүбүүднай бүхэ барил­даанай хибэс дээрэ амжалта түгэс ябаһаниинь гайхалгүй. Буряад Ула­стамнай 50 гаран жэлэй туршада хэды олон мэдээжэ барилдаашад урган гараа гээшэб? Будаев, Алек­сеев, Замбалов, Дондупов, Жамсуев, Лхамажапов, Базаргуруев гээд тоо­лохо болоо һаа, олон даа. Олимпиин наадануудай абаргын солодо манай баатарнууд мүнөө болотор хүртэжэ шадаагүйнь харамтай. Олон үеын бэрхэ, ялас гэмэ бэлигтэй барилда­ашаднай Олимпиин наадануудта «алхамай» зайда хүрэһэншье һаа, эл­дэб шалтагаанһаа боложо, хабаадаха эрхэдэ хүртөөгүй.

Дэлхэйн барилдаанай манлай барижа ябаһан Дагестанай хүбүүдэй урдаһаа ёһотой тэмсэл үзүүлдэг, за­римдаа нюргыень шоройдодог бу­ряад бүргэд хүбүүдэй эрхимлэхэнь ойртоһон байха даа. Анхан сагһаа хойшо Хойто-Кавказай нютагуудай хүбүүд шамбай бэрхэ гээд мэдээ­жэ ха юм даа. Тэндэхи хүбүүд эхын һүнтэй хамта барилдаанай шүлһэ залгижа абана гэхээр байдаг. Хүлдэ орожо, алхам хэхэһээ эхилжэ, бэе бэетэеэ барилдажа, хүлөө дэгээдэжэ наадаһаар үндыхэдөө, яаха аргагүй барилдаашан болохоороол болоно. Эгээл тиимэһээ эдэл зоной дундаһаа иимэ олон абарганууд урган гара­на гэхэдэ, алдуу болохогүй. Тэдэнэй һүүлээр Буряад, Саха, Тыва арадай хүбүүд барилдаха шадабаритай байһанаа гэршэлдэг. Буряад арадай барилдаха дуран хаанаһааб?

- Монгол туургата арадуудта ба­рилдаха гээшэ шуһан соонь байна гэжэ бии һанагшаб. Дээрэ үеһөө дамжан ерэһэн эрэ хүнэй эрхим наадан. Минии түрэл Баян-Гол нютагта хүн бүхэн шахуу барил­дадаг, барилдаһан гэхэдэ, алдуу болохогүй. Һургуулиин багашуул хэшээлнүүдэйнгээ забһарта гара­ха сасуугаа барилдажа үрдигшэ һэмди. Бидэ гэртээ 6 аха дүү булта­даа барилдадаг байгаабди, тэдэнэй 3-иинь “СССР-эй спортын мастер” гэһэн нэрэ зэргэтэйнүүд. Тиимэ гэр бүлэнүүд манай нютагта захаһаань абаад лэ байха, - гээд, Владимир Бальжинимаевич барилдаашадай эхин һабагша тухай хөөрэнэ.

Энэ хүнтэй золгожо хөөрэлдэһэн ушарни гэхэдэ, иимэ болоно. Вла­димир Бальжинимаевич Гулгенов буряад барилдаанай түүхэ, хүгжэлтэ, барилдаанда хабаатай саарһа дан­сануудые эмхилжэ хадагалжа байдаг хүн. Сонин, сэдхүүлнүүдтэ барилдаа­шад тухай хэблэгдэһэн зураглалнуу­дые, хоморой гэрэл зурагуудые оло­ор суглуулһан байна. Хэдэн жэлэй туршада нягталан суглуулһан баян материалнуудаарнь барилдаанай солын музей нээхээр болонхой.

Үнгэрхэеэ байһан чемпионадта манай буряад хүбүүд бүхы арбан шэгнүүртэ оролсожо барилдаха. Буряадаймнай түрүү барилдаашан Александр Богомоев коронавирусаар үбшэлһэнэй удаа бэеэ хүсэд бэлдэжэ үрдеэгүй байжа, энэ урилдаанда хабаадалсахагүй. Тиигэбэшье манай урдаа хараха барилдаашаднай нютагаархидаа баярлуулхал байха гэжэ найдая!