571
Һүүлшын хэдэн жэлэй хугасаада “Буряад үнэн” сонин тамирай мэдээсэлнүүдые таһалгаряагүй дуулгажал байна ха юм. “Тобшо һонин” гэһэн шэглэлээр спортын олон зүйлнүүдэй һонинуудые багаханааршье бэшэнэбди. Эгээл иимээр 50-70-аад онуудта тамирай мэдээсэлнүүд үгтэдэг байгаа. Ехэнхи һонинууд, илангаяа Олимпиин наадануудһаа ТАСС-ай ашаар телетайпаар ерэхэдэнь, оршуулагдадаг һэн. Тэдэшье мэдээсэлнүүд томо гэхээр бэшэ. Жэшээлбэл, 1964 оной Олимпиин наадануудта Буряадһаа уг гарбалтай суута боксёр Виликтон Баранников мүнгэн медальда хүртөө бэлэй. Токиогой олимпиин талмайнууд дээрэһээ ТАСС-ай мэдээсэлнүүд богонихон мүрнүүдээр газетэдэ үдэр бүри гаража байгаа. Мүн бэлигтэй боксёр тухай хэдыхэн мүрнүүд сониной хуудаһанда гараа:
Хүнгэн бэетэй манай боксер В.Баранников түгэсхэлэй мүрысөөндэ поляк Ю.Грузденя гэгшэдэ булигдажа, мүнгэн медаль абаха болоһон байна.
Иигээд лэ дүүрээ. Энээндэ үшөө нэгэ шалтагаан тухай нэмэхээр. Юуб гэхэдэ, тэрэ үедэ Виликтон Баранников Москвада ажаһуужа, ниислэлые түлөөлдэг һэн. Спорт тухай мэдээсэлнүүд дэлгэрэнгыгээр 70-аад онуудай һүүл багаар хэблэгдэдэг болоо. Буряадаймнай мэдээжэ сурбалжалагшад, тамирта дуратай Бадма Тибашкеевич Цыремпилов, Бато-Мүнхэ Жигжитович Жигжитовэй аша габьяа эндэ сэгнэшэгүй. Эгээл эдэ хоёрнай спортын талаар мэдээсэлнүүдые үгэжэ, арад зоноо баярлуулдаг бэлэй. Тэрэ үедэ 2-дохи лигэдэ наададаг футболой “Сэлэнгэ” командын наадануудые шэнжэлэн бэшэдэг болоо. Улаан-Үдэдэ үнгэрһэн наадануудай зурагуудшье хэблэгдэжэ эхилээ.
- Нааданай нэгэдэхи хахадай дүүрэтэр “Сэлэнгын” футболистнууд дүрбэ удаа углууһаа бүмбэгэ сохижо добтолоо... Судья зорюута шэнгеэр манай футболистнуудта һаалта хэһэниинь гэмшэлтэй... Судья манай футболистнуудые нааданай үедэ ходо зэмэлжэ байхыень харахада, аягүй байгаа, - иигэжэ “Сэлэнгэ” командын нэгэ нааданһаа 1973 ондо сурбалжалагша Бадма Цыремпилов бэшэнэ.
“Буряад үнэн” сониной олон сурбалжалагшад шатар нааданда дуратай байһан. Тиимэһээ шатарай мүрысөөнүүдһээ һонинууд гаража байгша һэн. Хүнгэн бэшэ ажалайнгаа забһарнуудта сурбалжалагшад шатар наададаг һэн. Бишье баһа энэ ушартай дайралдаһан байнаб. Оюутан ябахадаа, “Буряад үнэн” ерэхэдэмни, кабинет бүхэндэ шатар байдаг һэн. Тэрэниие һанаад, мүнөөшье болотор гайхадагби. Һургуулиин байхадаа, яһала шатар наадажа шададаг аад, хүндэтэ сурбалжалагшадаар тэмсэжэ туршааб. Теэд намайе үхибүүн шэнги диилээд хаядаг һэн.
1979 ондо Буряадай тамиршад хэдэн томо мүрысөөнүүдтэ ялас гэмэ амжалтануудые туйлаһан байна. Барилдаашан Олег Алексеев Европын чемпионой нэрэ зэргэдэ хүртөө. Мүн Борис Будаев залуушуулай дунда дэлхэйн абарга болоо һэн. Эдэ хоёр амжалта тухай тэрэ үеын сониндо иигээд дамжуулагдаа.
- Дүрэ буляалдалгын барилдаагаар Европын түрүү һуури эзэлхын түлөө мүрысөөн Румыниин ниислэл– Бухарест хотодо боложо дүүрэбэ. Нютагаймнай хүбүүн – Зүүн Сибириин технологическа институдай багша, уласхоорондын классай спортын мастер Олег Алексеев энээндэ хабаадахадаа, ехэ амжалта туйлажа, Буряад ороной барилдаашадай дундаһаа түрүүлэн, Европын чемпионой нэрэ зэргэдэ хүртэбэ. Энэ амжалтадань тэрэнэй тренер – тус институдай ахалагша багша, республикын соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Г.Б.Баймеев ехэ габьяатай юм. О. Алексеев түрүүшынгээ уулзалгада Монреальда болоһон Олимпиадын шанда хүртэгшэ, дэлхэйн урдын чемпион А.Зегертэй (ФРГ) мүрысэхэдөө, ехэ булюугаар шүүжэ гараба. Удаань тэрэ Турциин, ГДР-эй, Болгариин тамиршадые илаһан байха юм...
1979 оной сабшаланай халуун үедэ баяртай мэдээсэл абтаа һэн. Борис Будаев залуушуулай дунда дэлхэйн чемпионадта абарга боложо тодороо. Буряадай тамирта дуратайшуул тиихэдэ үбһөө бэлдэхэеэ мартаад, найрлажа ябашоо гэһэн мэдээсэлнүүд үгы байна. Харин “Буряад үнэн” сонин улас дотороо анха түрүүшынхиеэ тамиршантай, һоригшотой интервью уншагшадтаа дурадхаа. Улаан-Баатарта үнгэргэгдэһэн дэлхэйн чемпионадта арбитр байһан уласхоорондын категориин судья, СССР-эй спортын мастер, “Урожай” бүлгэмэй областной Соведэй түрүүлэгшэ Василий Енхоевич Гармаев залуу барилдаашан тухай шууяса сурбалжалагша Бато-Мүнхэ Жигжитовтэ хөөрэжэ үгэһэн юм. Энэ интервью журналистикын түүхэдэ орохоороо ороо гэхэдэ, алдуу болохогүй.
- 68 килограммай шэгнүүртэ хэнэй илажа гараха байһые Б.Будаев – Ю.Болд хоёрой уулзалга шиидхэхэ ёһотой болоо һэн. Эндэ манай барилдаашан һэримжэтэй хёрхоор, болгоомжотой наринаар мүрысэжэ, 4.30 минута соо диилээд, чемпионой нэрэ зэргэдэ хүртэхэ ёһоороол хүртэбэ... Борис Будаев Баргажанай аймагай Карл Марксын нэрэмжэтэ колхозой Баян-Гол тосхондо түрэһэн. Эсэгэнь Дугдан Бадмаевич – колхозник, эжынь Эрженэ Баяндуевна – Эхэ-Герой. Үшөө хоёр хүбүүдынь Володя, Баяр – барилдадаг, - иигэжэ байгаад сурбалжалагша Борис Будаев тухай мэдээсэл Василий Гармаевһаа абаһан юм.
1980-яад онуудаар “Буряад үнэн” сониной хуудаһанууд дээрэ Борис Мироманов, Валерий Сыдеев гэхэ мэтэ шэнэ хүнүүдэй мэдээсэлнүүд гаража эхилээ. Уридшалан хэлээ һаа, удаань эдэ хоёрнай Буряад орондоо мэдээжэ сурбалжалагшад болотороо ургажа гараһан хүнүүд гээшэ. Һонирхолтойнь гэхэдэ, Борис Мироманов Валерий Сыдеев хоёрнай ород хэлэн дээрэ бэшэдэг һэн. “Буряад үнэнэй” оршуулагшад тэдэнэй мэдээсэлнүүдые ташаганаса буряад хэлэн дээрэ болгожо, сонинойнгоо хуудаһануудта гаргадаг бэлэй.
- Эгээл түрүүшымни мэдээсэлнүүд “Буряад үнэндэ” гараа. Тиихэдэ һоригшодой салин бага байгша һэн. “Буряад үнэнһөө” абаһан мүнгэн яһала нэмэри боложо үгэгшэ бэлэй, - гэжэ амиды мэндэ ябахадаа, Борис Васильевич Мироманов намда хөөрэдэг байгаа.
1990-ээд онуудай һүүл багаар Валерий Манзаракшеевич Сыдеев суг хамта һургуулида һураһан нүхэр Ардан Лопсонович Ангархаевта орожо, тусхай тамирай сонин хэблэхэ тухай дурадхал оруулаа һэн. Залуу бэлигтэй сурбалжалагшад Бато-Мүнхэ Балданов, Лопсон Гергенов, Бадмажаб Гындынцыренов үүсхэлыень дэмжэлсээ. “Гаргажа туршаял !” - гэжэ Ардан Лопсоновичой хэлэхэдэнь, эдэ хүнүүд яажа баярлаа гээшэб. Тиигэжэ 2000 оной мартын 4-дэ “Спорт Тамир” сонин хэблэгдэжэ эхилээ һэн. Хэды тиигэбэшье “Буряад үнэн” сониной хуудаһанууд дээрэһээ тамир тухай материалнууд үгы болоогүй. Эгээл томо амжалтанууд тухай заал һаа статьянууд гаражал байгаа. Түрүүшын хуудаһанда мүн гарадаг болоо.
“Тамиршадай дүрэнүүд 1-дэхи хуудаһанда гараха гэжэ 60-80-аад онуудаар һанаандамнайшье ороогүй”, - гэжэ Бадма Тибашкеевич, Бато-Мүнхэ Жигжитов гэгшэдэй хэлэһыень һайнаар һанагшаб. Андрей Шенхоров, Алексей Лупанов, Андрей Данчинов, Герман Намжилов, Валерий Сыдеев, Борис Мироманов гэгшэд һонирхожо, “Спорт Тамир” сониндо бүтээлнүүдээ хэблэжэ эхилээ. “Буряад үнэн” сониндо хүдэлдэг Владимир Дашанимаев, Ешигма Цыбенова, Цырен-Бутит Надцалова, Зорикто Садаев, Лидия Цыбикова гэгшэд “Спорт Тамир” сониной хүгжэлтэдэ өөһэдын хубита яһала оруулаа.
2015 ондо спортын сониной үгы болоһониинь харамтай. Энэ үедэ интернет сүлжээн үдэр бүри хүгжэжэ байгаа ха юм. Саарһан газетэ олоной анхарал татуулхаяа болёо гээд ойлгохо хэрэгтэй. “Буряад үнэн” сониной дугаар бүхэндэ тамирай һонинуудта нэгэ хуудаһан заал һаа үгтэнэ. Бэлигтэй, урагшаа һанаатай, арад зоной дунда хүндэтэй болоһон тамиршад тухай ганса нэгэ хуудаһанда бэшэ, харин ехээр танилсуулдаг болонхойбди.
