Дүүргэгшэдэй дурасхаалда

Түүхын хуудаһануудые ираха үедөө тэрэ сагта һуралсалай гуламта дүүргэгшэдэй һанамжануудые хүндэтэ уншагшадтаа дурадхаха һанаатайбди. Тэдэнэй олонхинь орон дэлхэйһээ хахасабашье, интернат-һургуули тухай һайхан үгэнүүдынь зүрхэ сэдьхэлыемнай дулаасуулһаар.

Алексей Улзытуевич Монголонов, 1957 ондо дүүргэгшэ. Багшанарай профсоюзай рескомой түрүүлэгшэ ябаһан, Буряад Уласай эрдэм һуралсалай габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Ород гүрэнэй юрэнхы һуралсалай хүндэтэй нэрэ зэргэдэ хүртэгшэ:

- Түрэл hургуулиингаа, багшанарай ба хүмүүжүүлэгшэдэй ашаар бидэ республика соогоо нэрэ солотой болоод ябанабди. Аргагүй ехэ баяртай байһанаа мэдүүлнэбди. Манай классай хүтэлбэрилэгшэ Елена Глебовна Протасова, багшанар Хандама Дугаровна Дамдинова, Татьяна Григорьевна Тоглоева, Анна Аюшеевна Борисова, Анжелина Иннокентьевна Халбаева, Валентина Иннокентьевна Иванова болон бусадые ходо һанаад ябанабди.

Түрэл интернат-һургуулияа дүүргээд, манай классай үхибүүд дээдэ һургуулинуудые түгэсхэжэ, дүй дүршэл ехэтэй дээдэ гарай мэргэжэлтэд болонхой. Эрдэм һуралсалай, хүдөө ажахын, элүүрые хамгаалгын, соёлой һалбаринуудта бүхы наһаараа габьяа ехэтэйгээр хүдэлһэн хүбүүд басагад олон. Анатолий Николаевич Цыденов, Семён Жамбалдоржиевич Жамсуев гэгшэд совхоз ба колхозуудай захиралаар хүдэлөө.

Маанадтай суг хамта һураһан Солбон Раднаевич Ринчинов мэдээжэ уран зураашан болоһон намтартай. Аюша Борисовна инженер-металлург мэргэжэлтэй болоод, Шелехово хотын алюминиевэ заводто ахамад инженерээр хүдэлжэ, наһанай амаралтада гараа.

Николай Дымбрылович Намсараев, 1961 ондо дүүргэгшэ. Уран зохёолшо, сэдхүүлшэ:

- Олон жэлэй хугасаада манай интернат-һургуулида бүхы хэшээлнүүд буряад хэлэн дээрэ болодог байһан юм. Классһаа гадуур хүдэлмэри үндэр хэмжээндэ табигдажа, Буряад Уласаймнай түрүү уран зохёолшод, зүжэгшэд, уран зураашад, дархашуул ерэжэ, хүүгэдтэй хүдэлдэг байһаниинь һайшаалтай. Тэдэнэй аша габьяа олон үхибүүдэй ерээдүйн хуби заяанда нүлөөлөө.

Тамара Цыреторовна Раднаева, 1957 ондо дүүргэгшэ. Багшын ажалай ветеран:

- 1957 оной июниин 12-то дунда һургуули дүүргэһэн тухай аттестат абаа һэмди. Тэрэ үдэр гэгээрэлэй сайд И.В.Баранников маанадта ажалай путёвконуудые барюулаа бэлэй. Комсомолой гэшүүд хадаа хүдөө ажахые өөдэнь үргэхэ гэһэн уряа дэмжээбди.

Нүгөөдэрэй үглөөгүүр Хориин аймаг ябаабди. 10 “а” класс Баянгол ошоо, 10 “б” класс Баруун Хасуурта эльгээгдээ. Тиигэжэ бидэ хонишоноор, һаалишанаар, малшанаар хүдэлжэ эхилээбди. Манай классай хүбүүд, басагад хүдөө нютагһаа гарбалтай байгаа. Тиимэһээ хүдөөгэй хүнгэн бэшэ ажалһаа хэншье айгаагүй - хамсыгаа шуун, ажалда оролсоо. Ажалайнгаа һүүлдэ амарангүй, Агууехэ социалис хубисхалай 40 жэлэй ойдо концерт[1]наада бэлдэдэг байһанаа һанадагби. Һургуулидамнай дуулуулжа, хатаруулжа, шүлэгүүдые уранаар уншуулжа, зүжэгүүдые табюулжа һургаһан байгаа бшуу.

Даширабдан Батожабайн “Адуушанай дуун” гэһэн зохёолоор уран һайханай фильмдэ хабаадаһан байнабди. Ивалгын үргэн талада буулгагдаа һэн. Нэгэ үдэрэй түлөө бидэндэ 5 түхэриг түлэгшэ бэлэй. Тэрэ үедэ энэмнай тон ехэ мүнгэн байгаа.

1958 ондо Ленинградай Герценэй нэрэмжэтэ дээдэ һургуулиин географиин факультедтэ орохо шалгалтануудые һайнаар дабажа гараад, оюутан болооб. Августын 26- да гэрһээ гаража ошоо һэм. Тиихэдэ Ленинград хотодо һургуулида суг хамта һураһан Солбон Ринчинов В.Мухинагай нэрэмжэтэ уран һайханай - промышленна училищиин шаби ябаа.

Маанадые хүн болгожо гаргаһанда, интернат-һургуулидаа, багшанартаа, хүмүүжүүлэгшэдтээ баяртайб. Танайл ашаар иимэ һонирхолтойгоор хуби заяамнай үнгэрөө, арад зонойнгоо дунда мэдээжэ болообди.

Евдокия Будожаповна Раднаева, 1967 ондо дүүргэгшэ, Буряадай АССР-эй габьяата багша, Буряад Уласай соёлой сайд:

- 1-дэхи интернат-һургуулиин дэргэдэ бүхы 10 класста һураһан түрүүшын үхибүүд гэхэдэ, манай класс болоно.

Минии 1-дэхи класста ерэхэдэмни, һургуулимнай Үдэ голой эрьедэ байгша һэн. Мүнөө тэрэ байшанда Мариинскэ интернат-һургуули түбхинэнэ.

Хабар ба намартаа һургуулиингаа хорёо соо лапта болон бусад наадануудые наадагша һэмди. Үбэлдөө хадаһаа һолжоржо наададаг байгаабди. Манай наададаг хада дээрэ телецентр бодхоогдонхой.

Амаралтын үдэр “Луч” гэһэн кинотеатр ошодог байгаабди. «Илья Муромец», «Поющее звенящее деревце» гэхэ мэтэ фильмнүүдые харагша һэмди.

Үшөө 3-дахи классай ябаад, кабинедээ сэбэрлэдэг байгаабди. Модон партануудые һууриһаань ядаа гэжэ хүдэлгэжэ, оёороо угаагаад, гэдэргэнь табихада хүндэ байгаа. Иигээд лэ ажалда дуратайгаар тон багаһаа маанадые хүмүүжүүлжэ эхилээ бэлэй.

Валентина ДАШИЕВА, Борис БАЛДАНОВ