Урданай сонинуудай удхаар: Агууехэ Илалтын 70 жэлэй ой

Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай дүүрэһээр 80 жэлэй ойдо дашарамдуулан, 104-дэхи жэлээ хэблэгдэжэ байһан сонинойнгоо түүхын хуудаһануудые иран, урданай ажабайдал, оршон тойрон ямар байгааб гэжэ һонирхобобди.

Буряад Уласай Толгойлогшо В.В.Наговицынай амаршалга

Хүндэтэ нютагаархин! Буряад Уласай засаг түрын болон өөрынгөө зүгһөө та бүгэдэниие фашис хархис дайсадые дараһан Совет гүрэнэй арад зоной Агуу Илалтын 70 жэлэйнь ойн баяраар амаршалнаб! Энэ Илалтын ехэ үдэр Эсэгэ оронойнгоо эрхэ сүлөө хамгаалжа, шанга тэмсэлдэ ами наһаяа үгэгшэдэй мүнхэ дурасхаалдань доро дохин һүгэдэжэ, Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай сэрэгшэдтэ ашыень харюулха уялгатайбди. Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай байлдаанда хабаадаагүй сэрэгшэд манай Буряад орондо үгы ёһотой. Агуу Илалта ехэ үнэ сэнтэйгээр туйлагдаа бшуу. Дайнда мордоһон 120 мянган сэрэгшэдэй гурбанай нэгэ хубинь дайнһаа бусаагүй. Хэдэн мянгаад сэрэгшэд госпитальдо шархаһаа хосороо, олон сэрэгшэд дайнһаа эрэмдэг болоод бусаа. Дайнай үеын үхибүүдтэ хүхюу балшар бага наһан тудаагүй, томо зонтой дутуугүй эрэлхэг ажал ябуулжа, хархис дайса дые даралсажа, Агуу Илалта асаралсаа.

… Хүндэтэ манай ветерануудай ашаар манай арад зон соо Илалтын һүлдэ ходол байха бшуу! Буряад Улас дотор Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай 14 мянган ветеранууд ажаһууна, тэдэнэй 847-нь дайнда хабаадагшад ба дайнай эрэмдэгүүд, 10 мянгаһаа дээшэ ара талын ветеранууд, 2 хахад мянган дайнда хабаадагша сэрэгшын һамгад гэжэ бүридхэгдэнхэй.

Хүндэтэ ветеранууд! Таанадай туйлаһан баатаршалга сэгнэшэгүй ехэ. Хүшэр байлдаанда эрэлхэг ябадалайтнай түлөө баяр баясхалан дүүрэн байһанаа мэдүүлнэбди. Үнэн зүрхэнһөө дорюун хүнгэн, энхэ элүүр, ута наһа, удаан жаргал эдлэжэ байхыетнай хүсэнэб!

 «Генерал-танк» хүшөө тодхогдоо

Агуу Илалтын 70 жэлэй ойе угтуулан, Закаменск хотодо «Город трудовой доблести и славы» («Ажалаараа шалгарһан алдарта хото») гэһэн хүндэтэ нэрэ зэргэ (Россиин 5 хотонуудай тоодо) олгогдоо. Майн 7-до республикын Толгойлогшо Вячеслав Наговицынай хабаадалгатайгаар Закаменскын Илалтын сквер соохи дайнда унаһан баатар захааминаархинай хүшөөгэй дэргэдэ “Генерал-танк” гэһэн хүшөө нээлгэнэй баяр ёһолол үнгэргэгдөө. Тиигэжэ Агуу Илалтада сэгнэшэгүй хубитаяа оруулһан Закаменск хотодо Илалтын ехэ мемориал байгуулагдаба. Дайнай үедэ Захааминай Ажалай Улаан Тугай орденто Зэдын вольфрам молибденэй комбинадай буйлуулһан буладаар манай бүхы танкнуудай гурбадахинь хуяглагдажа, үхэр буунуудай 6-дахи сэмгэн бүхэн бүтээгдэһэн түүхэтэй. Харин хэды гэгшын сэрэгшэдэй хуягламал малгай-касканууд, үхэр буунуудай, пулемёдуудай халхабшанууд болон зэр зэбсэгүүдэй бүтээгдэһые хэн тоолобо даа...

Сэнгэ Ринчинов

Агуу Илалтын 70 жэлэй ойн баяр угталга

Буряад ороноймнай бүхы хото, аймаг, һуурингуудта Агуу Илалтын 70 жэлэй ойн баяр тэмдэглэгдэбэ. Мүнөө жэлэй ойн баяр ехэ жабхаланта һүрөөтэй, бахархама үргэн дэли сэтэйгээр тэмдэглэгдээ.

Олон жэлнүүдэй хугасаада түрүүшынхиеэ сэрэгэй албанай түхеэрэлгэнүүд жагсаалда гараба. Асари томо гүрэнэй шадабари хүсэ гэршэлһэн мүнөө үеын шэнэ оньһон сэрэгэй техникэ Илалтын баярта хабаадагшадые гайхуулаа…

… «Бессмертный полк» гэһэн мүнхэ дурасхаалай жагсаал эхилээ. Нёдондонһоо эхилжэ, манай Буряад орон энэ Бүхэроссиин хүдэлөөндэ хабаадалсадаг заншалтай болоо. Түрүүшынхиеэ энэ жагсаалда Улаан-Үдэ хотын 5 мянгаад зон хабаадаа һэн. Харин мүнөө жэл 15 мянган хүн энэ жагсаалда гарабад.

Цырегма Сампилова

Табан аха дүүнэрэй мүнхэ дурасхаалда

Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнда Агууехэ Илалта туйлаһаар 70 жэлэй ойдо зорюулагдаһан хэмжээ ябуулганууд хаа хаанагүй эмхидхэгдэнэ. Кабанскын аймагай Хандала һууринда тус нютагһаа дайнда мордожо, гэдэргээ бусаагүй Мункоевтоной табан аха дүү хүбүүдэй мүнхэ дурасхаалда шэрээгэй теннисээр республиканска мүрысөөн үнгэрбэ. 10-дахи жэлээ энэ турнир болоно гээд абаһаар лэ хэлэ хэ шухала. Хандалада наадахаяа ходо ерэдэг тамиршад Мункоевтоной гэр бүлын гашуудалтай түүхэтэй танил. Ананий, Антон, Балай, Василий болон Алта хүбүүдээ Бадма эжынь наһа баратараа үглөө бүри угтахаяа гарадаг бэлэй. Энээни ие теннисистнүүд нюдэнһөө нёлбоһо гарган, жэл бүри шагнан уярна. Хандала һууринһаа уг гарбалтай, эндэхи нютагай урдаа хараха хүбүүн Федор Иванович Дарханов иимэ мүрысөө эмхидхэхэ тухай тон зүб шиидхэбэри арбан жэлэй саада тээ абаа гээд хэлэбэл, алдуу болохогүй. Энэ мүрысөөнэй ашаар табан аха дүү Мункоевтоной нэрэ мүнхэлһэн хүшөө Хандалын һургуулиин хажууда табан жэлэй саада тээ табигданхай.

Борис Балданов

Агууехэ дайнай ветеранууд тухай Утаатын дунда һургуулиин һурагшадай найруулганууд

Амар ДЫЛЫКОВ, 3-дахи ангиин hурагша

Хүшөөгэй дэргэдэ

Хүшѳѳгэй хажууда зогсон байжа,

Ходол бадардаг мүнхэ зулые харан,

Баатарлиг хүсэтэй сэрэгшэдтэ дохин,

Бүхы сэдьхэлээ урбуулан байнаб.

Хамаг хүнүүдтэ харагдан байhан

Хүшѳѳ хатуу сэдьхэл түрүүлнэл намда.

Хүгшэдэй нюдэндэ нёлбоhон тогтоод,

Хүшэр жэлнүүдые һануулнал хүшѳѳ.

 

Эржена ЁНДОНОВА, Утаатын дунда hургуулиин 10-дахи ангиин hурагша

Минии таабай

Майн 9-дэ дайшал хы алдар солын hайндэр – Агууехэ Илалтын 70 жэлэй жабхаланта ойн баяр үргэнөөр тэмдэглэгдэбэ. Энэ үдэр баатарлигаар Эхэ ороноо хамгаалсаһан хүбүүдые hанан дурсаабди. Тэдэнэй нэгэн 1905 ондо Захааминай аймагай Утаата нютагта түрэhэн Будаев Цыренжап Будаевич - минии таабай болоно.

Түрэл колхоздоо залуу шадамар хүбүүн эгээл хүшэр хүндэ ажалда ябалсажа байhанаа, 1942 оной эхеэр Улаан Армида татагдажа, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда мордоhон юм.

Тэрэ сагта төөбиимнай гурбан үхибүүдээрээ үлэhэн юм. Хэдышье хүндэ сагай байбашье, ганса эхэнэрнүүд ажал хэрэгээ бүтээжэ, хүүгэдээ үргэжэ ябаа.

Япон дайсадhаа Монголые хамгаалhан, Хитадые, Солон госые сүлөөлһэн дайнда хабаадалсажа, баатарлиг зориг той ябадал гаргаhанайнгаа түлөө орден ба медальнуудта хүртэhэн таабаймни 1945 ондо нютагаа бусаад, түрэл колхоздоо шадал соогоо хүдэлжэ ороо hэн.

Цыренжап Будаевич Ринчин Цыденовнатаяа дүрбэн үхибүүдэйнгээ гарыень ганзагада, хүлыень дүрөөдэ хүргэжэ табиhан. Таабай, төөбиингөө гушанар сооhоонь би 37-дохинь болоно гээшэб.

1982 ондо 77 наhатайдаа наhа бараа hэн.

Хүндэтэ Цыренжап таабайгаа омогорхон магтажа ябанаб!

Хүтэлбэрилэгшэ: эхин классай багша Ж.В.Ендонова.

P.S. Эдэ бүхы һонинуудаар һонирхобол, «Буряад Үнэнэй» сайтда орожо, архив гэһэн тобшо даража, 104-дохи жэлээ хэблэгдэжэ байһан сониной бүхы түүхэтэ баялиг хужарлан, анхаран уншаха аргатайт.

Урданай сонинуудай удхаар: Агууехэ Илалтын 10 жэлэй ойдо

Урданай сонинуудай удхаар: Агууехэ Илалтын 20 жэлэй ойдо

Урданай сонинуудай удхаар: Агууехэ Илалтын 30 жэлэй ойдо

Урданай сонинуудай удхаар: Агууехэ Илалтын 40 жэлэй ойдо

Урданай сонинуудай удхаар: Агууехэ Илалтын 50 жэлэй ойдо

Урданай сонинуудай удхаар: Агууехэ Илалтын 60 жэлэй ойдо