Зорилготой, зоригтой Дулма

Эхын һайхан уурагһаа эхилдэг юм даа энэ наһан,

Эсэгын гэрэй үүдэнһээ эхилдэг юм даа холын харгы.

Һаяхана Ульяновск хотодо Росси гүрэнэй боксоор тэмсээндэ манай Ноёхон нютагай басаган Москва хотые түлөөлжэ оролсоод, Ород Уласай абарга болоо. Бидэ, ноёхоноорхид, басаганайнгаа түлөө һанаагаа зобожо, унтаха нойроо мартаад, хэдэн үдэр энэ тэмсээ хараабди.

Эртүүр эхэ эсэгэеэ алдаа

Дулма басаган 1997 ондо Ноёхон нютагта Георгий Раднаевич, Цыпилма Бадмаевна Лумбуновтанай гэр бүлэдэ одхон басаганиинь боложо түрөө. Абань ехэ бэрхэ барилгашан, нютаг соогоо зэргэлээд оршодог хэдэн олон гэрнүүдые бариһан юм. Дулмынгаа гурбатайхан байхада, үбдөөд наһа бараа бэлэй. Эжынь ажалша бэрхэ, эбтэй эетэй бүлэдэ хүн болоһон хадаа, бага балшар наһанһаа ямаршье ажалһаа тунхарингүй үндыгөө. Һургуулида һурахадаа, ехэ бэрхэ тамиршан тоотой ябаа: волейбол, баскетбол наададаг, һургуулиингаа, аймагайнгаа суглуулагдамал командын бүридэлдэ орожо, үндэр үрэ дүн харуулдаг һэн. Тэрээнһээ гадна гоё һайханаар дууладаг, «Цууряа», «Сэлэнгэ» ансамбльнуудта сопрано хоолойгоороо хүн зоной зүрхэ сэдьхэл нилээн хүдэлгөө. Гурбан үхибүүдээ хүн болгохын тулада үдэр һүниие илгангүй ООО «Мэнгые» хүтэлбэрилжэ ябатараа, бэеэ гамнаагүйл даа - энэ наһанһаа хахасаа бэлэй.

Найматайхан дүүгээ Дарима эгэшэнь Улаан-Үдэдэ ажаһуудаг хадаа асараад, 4-дэхи ангида оруулаа һэн. Ород хэлэ мэдэхэгүй хүдөөгэй жаахан басаган одоошье юумэ үзөө даа. Сугтаа һурадаг үхибүүдынь Дулмые нилээхэн баһадаг, наадалдаг байгаа. Заримдаа: «Һургуулидаа ошохогүйб», - гэжэ уйладаг һэн. Тиихэдэнь Дарима эгэшэнь түлхижэ гаргаад: «Һургуулида һураагүй һаа, хэн болохобши», – гэжэ хэлээд, өөрөө хойноһоонь уйладаг бэлэйб гэжэ мүнөө һанан хөөрэнэ. 

Бэеэ аршалжа һураха гэһэн аад...

«Ехэл хүндэ хүшэр саг үзөөбди даа, мүнгэ алташье үгы туляабди. Тиигэбэшье, бэеэ шангаар баряад, дүү басагаяа хүн болгохо манай нангин уялга гээд, ахатаяа шадал зэргээрээ оролдодог бэлэйбди. Ноёхон нютагтаа Зоригто ахамнай байжа, хони малаа үдхэдэг, түрэл тоонтоһоо туһаламжа үзүүлдэг байгаа», – гэжэ Даримань һанана. 

Дүү басагаяа яажа бэеэ аршалдаг болгоохо гээшэб гэжэ Дарима ходо һанаагаа зободог һэн. Нэгэтэ нютагайнгаа тхэквондогоор һоригшо, мэдээжэ рэпер Сергей Биликтуевтай үйлсэдэ уулзаад, Дулмые һорихыень дурадхаа бэлэй. Тиихэдэ басагамнай 5-дахи ангиин һэн.  Дулмын түрүүшын тамирай алхамууд эндэһээ эхитэй. Хоёр жэл соо һураад, тэмсээнүүдтэ хабаадажа, шангай һууринуудые эзэлдэг болоо. Тэрээндээ ехэ урмашан, үшөө үндэр амжалтануудые туйлаха гэһэн зорилго урдаа табяад, бүри ехээр оролдодог һэн. 9-дэхи ангияа дүүргэһэнэйнгээ удаа ВСГУТУ-гай колледждо һуража гараа. Эндэ һураһан жэлнүүдтээ үнөөхил тамирайнгаа һорилго хэжэ, тэмсээнүүдтэ оролсожо, Россиин Кубогай олон дахин илагша болоо. Бусадшье урилдаануудта һуури эзэлээ. 2013 ондо Европын абарга болоод, тхэквондогоор Россиин тамирай мастерай нэрэ зэргэдэ хүртөө.

Колледжоо дүүргээд, Москва хото ошожо, РГУФК (Российский государственный университет физической культуры) тхэквондогой факультедтэ ороо. Эндээ һуража байхадаа, баһал элдэб тэмсээнүүдтэ хабаадажа, бэеэ нэгэшье гамнангүй һоридог байгаа. «Үдэшэндөө унтахын наада тээл ерэдэг һэн», - гэжэ эгэшэнь хөөрэнэ. 

2-дохи курсын болоходоо, кикбоксингын факультедтэ орожо, мүнөө одоол ёһотой тамиршан болооб гэжэ Дулма бэеэ мэдэрээ. Теэдшье досоонь үшөөл нэгэ юумэн дутуу шэнги байгаад, боксоор бэеэ һорижо эхилбэ. Түрүүшын һоригшонь Бата Батуев нилээдхэн юумэндэ һургаа. Дулмада ехэ шэн зориг нэмээжэ: «Гэдэргээ сухарилтагүй, эрмэлзэл ехэтэй, үсэд нэтэрүү байнаш – боксоор ехэхэн амжалта туйлахаш даа», – гэжэ найдал түрүүлдэг һэн. Боксоор Алас Дурнын тойрогой тэмсээндэ Дулмамнай илажа гараа, 2020 ондо Москвагай абарга болоод, Россиин тэмсээндэ оролсохо болоо бэлэй.

Кикбоксингын факультедтэ һуража байхадаа, тамирай элдэб шатын тэмсээнүүдтэ баһал амжалтатайгаар хабаададаг байгаа. Кикбоксингоор Дэлхэйн чемпионадай мүнгэн медальда хүртөөд, «Россиин, уласхоорондын спортын мастер» гэһэн үндэр нэрэ зэргэнүүдтэй болоо бэлэй. 

Мүнөө Дулма дээдэ һургуулияа дүүргэжэ гараад, бэеэ һорихынгоо хажуугаар өөрөө үхибүүдые һургадаг болонхой.

Адхажа хүлһөө абарга болоо

Энэ Ород Уласай чемпионадта хабаадахын түлөө һорилго гээшые ехээр хэдэг һэн: нилээхэн хүлһөө адхаа, нилээхэн хүсөө гаргаа. Ковид үбшэнэй дэлгэрһэн сагта тамирайнгаа танхим соо бүхэли зундаа хонон үнжэн бэеэ һоридог байгаа. Боксоор ба кикбоксингоор Владимир Турченко һорижо, үндэр амжалтануудые туйлуулаа. Харин Россиин тэмсээндэ энэ һоригшынь үбдөөд байхада, Ород Уласай суглуулагдамал командын боксоор һоригшо Альберт Муталибов һориһон юм. 

Хүлөө торгоонгүй, хүсэлөө тогтоонгүй, урдаа табиһан зорилгоо яагаашье һаа дүүргэдэг хадаа, Дулмамнай Ород Уласай боксоор абарга боложо, илалтынь мүшэхэн үндэр дээрэ ялалзажа эхилээ. 

Арюухан Дулма басагаяа

Алтан медаль абаһандань, 

Аргагүй ехээр баярлажа,

Амаршалнабди үнэн зүрхэнһөө!

Үшөө  олон үндэр дабаае

Үсэдөөр дабан гарахыень

Үргэн тоонто нютагаархидынь

Үнэн зүрхэнһөө хүсэнэбди!   

Галина БАДАРЕЕВА

Ноёхон нютаг