​«Буряад үнэнэй» шогуудһаа

«Буряад үнэн» соо шогууша зон хүдэлдэг, шогтой ушарнууд хэдышье болодог һэн

Бусадһаа булюу Александр Жамбалдоржиев

«Һэлгэжэ болошогүй хүнүүд байдаггүй» («Не бывает незаменимых людей») гэһэн ород үгэ бии. Үнэн дээрээ тиимэ хүнүүд бии байдаг. Үсөөншье һаа... А.Ж.Жамбалдоржиев эгээл тиимэ хүн байһан.

Энээниие би үнинэй мэдэхэб. 1974 онһоо. «Буряад үнэндэ» ажалда ороһонһоо хойшо.

Александр Жалсанович харюусалгата секретариин орлогшоор олон жэлдэ хүдэлөө. Үргэлжэдөө бэшэ... Орон- гаран гэел даа. Олохон бэлигтэй хүнүүдтэл адли «жолоогоо хадууршадаг» харамтай бэлэй.

- «Үнэндөө» ороһон- гараһанаа тоолодог байгааб. 13 хүрэтэр тоолоод, саашань тоогоо алдажархиһан хүм, - гээд, ахатан аажамханаар хэлэдэг һэн.

Гараад ошоходонь, хүлеэлгэн эхилхэ. «Саша барагшаа ха гү? Хараһан хүн бии гү?» гэжэ байжа нарин бэшэгэй дарга энэ тэрэ хүнһөө лаблаха. Һөөргэнь дуудажа асарха гэжэ...

Александр Жалсановичай бусан сасуунь амитан зон налайшаха. Томо, бүдүүн бэетэй ахатан лабхайжа һуушоод, наадажа байһандли македээ зураха. Мүр тоолоод, тааруулжа табихадаа, тоти мэргэн. Сурбалжалагшадай бэшэһые нюдэнэй үзүүрээр гэхээр уншаад, алдууень ябууд заһаадхиха. Полоса дээрэ мүрнүүдэй дуталдаа бол, өөрөө нэмээд бэшээдхихэ, халяа һаань, хороогоодхихо. Лаблажа харахадаш, эгээл үнэнөөр, тааруугаар бүтээһэн байха. Тэрээн хоорондоо даруу. Энээнииеш иигээд заһабаб, тэрээнтэйш зобобоб гэхэгүй, летучканууд дээрэ гуурһаша нүхэдөө улайлгаха- сайлгахагүй.

- Александртай ямар амар гээшэб. Яһаа амаршанаб. Заһабарилга- барилган үсөөн, - гэжэ выпускающаар хүдэлдэг Т.М.Санжиева нарьяха.

Ганса Татьяна Михайловна һэн гү даа, хуул ойр тойрон зониинь. Бато Будаевич ехэ ашаагаа мүрэһөө буулгаһандал, ошотойхон харасатай болоод ябаха.

- Сашатайгаа аятай байна, - гээд, Ольга Потельхоновна Цыренова уяран татажа дуугарха.

Тэрэ үеын секретариат гээшэ дайшалхы штаб, сониноо бэлдэн гаргалгын гол гуламта һэн. Эндэ гал бурма орьёлжо, сахилгаан сахилжа байха... Материалнууд дуталдаба. Хэн зэмэтэйб? Секретариат. Харамтай алдуу гараба. Хэн зэмэтэйб? Секретариат. Редакторай орлогшонор- кураторнууд эдэ бүгэдэдэ хамаагүй юумэдэл, секретариат тээшэ хургаараа зангаад, заагаад лэ һууха. Хэн тэдэниие хараахаб? Өөһэдөө дарганар ха юм. Яахаяа бэе дээрээ алдуу абажа, мунхиха юм...

Александр Жалсанович үргэн мүрэтэй, юуеньшье дааха. Халхагар үмдэтэй, уужам самсатай томо хүн үе- үень коридор соо гаранхай тамхилха. Урданай баатар хүмүүжүүлгэтэй һаа, баатаршье гүүлэхэ һэн бэзэ. Харин ухаан бэлигэй баатар гэһэн ойлгосын бии һаа, энэл хүмнай иигэжэл нэрлүүлхэ һэн ха.

Мэдэхэгүй юумэниинь үгы. Уран зохёол, искусстваһаа байха арадай ажахын ямаршье һалбаряар хуу мэдэһэн лэ байха. Нэгэ уншаад, наһан соогоо хадуужа абажархидаг томо толгойтой байгаа ха юм. Феноменальная память гэел даа…

Эдэ бүгэдэ дээрэ сээжэ сэдьхэлэйнь дэлгэрые нэмэе.

- Үйлсэһөө ороһон хүнүүдые, бүтылхэ юу хээ шэрэһэн зониие Сашада бү дүтэлүүлэгты, - гэжэ аһан һэргылхэ Бато Будаевич.

Харин «жалжагай гуталаа» үмдэжэрхёо һаань, эгээл түрүүлэн энэл хүмнай халаг хүхы болохо.

Тэрэ тоодо бишье гуниглахаб. Бусажа ерэхэдэнь, о, үер баяр!

Буряадай «Тютчев», обоо мантан «Һамаёон»

Уран зохёолшод заримдаа үхибүүн шэнги зан гаргадагынь мэдээжэ. Соёлой таһагта хүдэлһэн Бэлигма Доржиевна Орбодоева оло дахин иимэ ушарнуудай гэршэнь болоһон байдаг.

Цырен- Дондог Хамаев Булад Жанчипов хоёр нэгэ заа хүхиргэнүүд, урда урдаһаа харалсан, урданайнгаа уршагта ябадалнуудые дурсан хөөрэлдэжэ һууба. Гэнтэ Булад ахай нэгэ заа өөдэрхэнгеэр иигэжэ мэдүүлбэ:

- Һөөе, би залуудаа гоёы, сэбэр хүбүүн ябаһан гүби даа.

Һаймһарангяар хэлэхэдэнь, Цырен- Дондог ахатанай һанаанда таарабагүй. «Зай, орхил даа гоё сэбэрээ, бишни шинии хажууда жэбжэгэр үндэр, гүйсэд стиляга ябаһамби», – гэбэ урдаһаань.

- Һамын һархяаг, бү үһэрюутэл даа. Минииш хойноһоо басагад торожо унахын наана гүйлдэдэг байгаа юм.

Хамаевайнь уурынь хүрэшэбэ.

- Ши, Булад, бү һаахара. Тэрэ үедэ галстугаашье уяжа бирахагүй баарһан, баармуудай ябааш. Басагад гээшэш миниил һүүлые дахагша юм һэн. Шамдаа оробол, холо стиляга ябааб гэнэ ха юмбиб.

Һаглагар үһэтэй прозаик, халамгайдаа носоргоноон шэнги болодог поэт хоёр бэе бэеэ энгэрдэхэдээ хүрэбэд. «Болиит үгы, нэгэнтнай эрхим прозаик, нүгөөдэтнай Буряадай «Тютчев» – таанар залуудаа хоюулаа сэгсэ сэбэрнүүд ябаат», - гэжэ байжа Бэлигмаань хоорондонь оролсожо байгаад, хоёр тээшэнь һалгааба.

- Зай, Орбоодой, бэрхэш даа. Обоо мантан Һамаёонһоо намаяа холодуулбаш, - гэжэ Булад ахай уухи- аахи хубсалжа захалба...

«Хүлнүүднай, халаг хүлнүүднайл зэмэтэй»...

Редакцида үдэшэ бүхэндэ планёрко болодог байгаа. Ажалдаа һууһан Бэлигма Доржиевнада түрүүшээр Булад Жанчипов хонходобо: «Би Үндэһэтэнэй библиотекэдэ интервью абажа байнаб. Дарганарта дуулгаарай, планёркодо ерэжэ үрдихэгүйнь гэжэ...». Нэгэ хэды болоод, Михаил Батоин бэеэ мэдүүлбэ: «РНМЦ- дэ арадай театраар статья бэлдэжэ байнаб».

Редактор Ц.Б.Цырендоржиевай асуухадань, эдэ хоёроймнай нэгэниинь библиотекэдэ, нүгөөдэнь РНМЦ- дэ гэбэ Бэлигмань. Теэд гайха- ехэ... Үүдэн гэнтэ үргэнөөр нээгдэжэ, «Зай, сайн байна, харалсаагүй зон!» - гэжэ шанга- шангаар дуугарһаар, нилээн хүхюутэй Булад ахай орожо ерэхэдээ яахабши. Удангүй хойноһоонь нэгэ заа тэмтэрэд гэһэн Михаил Батоин ороод ерэбэ. Ехэ дарга тэдэниие сухалтай нюдөөр шэрбэбэ. Бэлигмаагай зэмэтэй юумэдэл баһал ууртайгаар хилам гээд абаба.

Үглөөдэрынь энэ ябадалаа тайлбарилһан бэшэг зохёожо, һахы һалаг зобожо һууһан хоёрто:

- Ерэхэгүйбди гээд, яахаяа халамгайгаар ерэбэт? – гэбэ Бэлигмаань.

- Хүлнүүднай, халаг, хүлнүүднайл зэмэтэй, иишэнь бидэнээ асараа, - гэжэ Булад ахай гэмшэн халаглажа һуугаа һэн ха.