Буряад-монгол зурхай февралиин 19-һоо 25 болотор
Зурхай
19 feb
Буряад–монголшуудай урдын заншалаар элдэб үнгэнүүдэй хажуугаар тоогой hүлдэ тэмдэгүүд шухала удха шанартай. Тоо – байдалай эхин, тоололгын онсо үүргын хажуугаар нангин hүлдэнүүдэй тэмдэг. Тоо - юртэмсын, байгаалиин нюусануудай түлхюур.
Байгша оной январиин 23-да Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденов уласхоорондын «Алтаргана-2024» гэһэн үндэһэтэнэй фестивальда бэлдэлгын суглаа үнгэргэбэ. «Алтаргана» байгша оной июлиин 26-һаа 28 болотор Монгол гүрэнэй Булган аймагта болохо юм.
Бүгэдэ Буряадай үндэhэн соёлой эблэлэй анха түрүүшын хуралдаан 1992 оной февраль hарада болоhон юм. Тэндэ үйлын үреэр табан тээшээ таhарhан - Монгол Уласта, Үбэр Монголдо ажаhуудаг буряадуудай, мүн лэ Буряад Уласай, Үбэр Байгалай хизаарай ба Эрхүү можын түлөөлэгшэд олоороо сугларжа, арадтаа хабаатай аргагүй хэрэгтэй, шухала асуудалнуудые зүбшэн хэлсэhэн байна. Эгээл тэрэ сагһаа буряад угсаатанай ёhо заншал, соёл, гар урлал, хубсаhа хунар оёлгын болон hиилэлгын ажал эршэтэйгээр хүгжэжэ эхилээ бэлэй. Түрэл буряад хэлэеэ hэргээхэ талааршье горитой ажал ябуулагдажа захалаа һааб даа. Удаань 1996, 2001, 2011, 2016 онуудта Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой хуралнууд үнгэргэгдэhэн тухай hануулая.
Февралиин 6-да Үндэһэтэнэй номой санда Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй юрэнхылэгшэ Чимит Бальжинимаев нэгэдэхи дид-юрэнхылэгшэ Баяр Балдановтай хамта олондо мэдээсэлгын албануудтай уулзажа, саашадаа ябуулха ажал тухайгаа дуулгаа.
Һүүлэй жэлнүүдтэ һургуулиин музейнүүдтэ ехэхэн анхарал хандуулагдадаг болоо. Мүнөө сагта Россиин һургуулинуудай музейнүүдэй реестр дээрэ арбан дүрбэ мянган шахуу музей гэршэлгэ гараһан байна. Энэ хадаа хизаар ороноо шэнжэлэлгын, Эхэ орондоо дурлал түрүүлгын, түүхын, алдар солын болон бусад үүргэтэй музейнүүд болоно.
Бүхэдэлхэйн ЮНЕСК- ын мэдээгээр, 2050 он хүрэтэр буряад хэлэн дээрэ дуугардаг хүнүүд үлэхэгүй, хэлэн хосоржо һалаха. Тэрээнтэй хамта үндэһэн хэлэеэ мартаһан угсаатанай түүхын, соёлой эрдэнитэ баялигуудынь болон буряад арад үндэһөөрөө үгы болохо гэжэ хэлэгдэнэ.
Булган талата Буряад ороноймнай хүдөө ажахынуудта, үмсэдэ табан хушуу мал бараг, һайн ондо орожо байна. Хада уулануудаараа бүрхөөгдэһэн Баргажанай аймагай ажахынууд үбэлэй ута нюргые гээлтэ хороолтогүй, гэмгүй дабана.
Февралиин 2-то Буряадай гүрэнэй Оперо болон баледэй театрай танхим соо Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй VII хурал зарлагдаа. Энэ хуралда 456 делегат оролсоһон байна. Ганса Буряадай түлөөлэгшэд делегадууд болоо бэшэ, мүн Эрхүү можоһоо, Үбэр Байгалай хизаарһаа, хүршэ Монгол оронһоо болон Хитадай Шэнэхээнһээ хабаадагшад ерээ. Тиигэжэ энэ хуралай дэлисэ улам үргэн болгоо гэхэдэ болоно.
Урдань «Дээдын үршөөлэй буян хэшэгэй, зол жаргалай АЗА ЗАЯА орон” гээд нэрлэгдэдэг байһан, мүнөөнэйхеэр, Азиин арадуудай һарын литээр 2150 – дахи он мүндэлжэ гарахань. Мүнхэ сагай эрьесын мандалда Ногоон Модон Луу жэл морилжо, жэлэй эзэнэй хаан шэрээдэ залархань!
Мүнɵɵнэй «АЗИЯ» гэhэн үгэ монголой “АЗА ЗАЯА” – «дээдын үршɵɵлэй буян хэшэг, зол жаргал» гэhэн удхатай үгэhɵɵ үндэhэлэн гэжэ эли. Агууехэ талын «АЗА ЗАЯА» ороной нүүдэлшэ арад - гүннүүд –эгээл түрүүшынхеэ Шэнэ Жэлые угталгын Сагаалганай hайндэр тэмдэглэжэ эхилhэн түүхэтэй. Тэрэнь сентябрь hарада болодог байhан.
Буряад – монголшууд эртэ урдын сагhаа элдэб янзын үзэл үзэжэ, гайхамшагтай мэргэнээр урдахи байдалаа тухаймжалан мэдэдэг байhан. Сагаа Һарые угтахынгаа урда тээ, залуушуулай гэрлэхэдэ, үхибүүдэй мүндэлхэдэ, сэрэгшэдэй дайн дажарта мордоходо г.м шухала үйлэ хэрэгүүдэй үедэ заабол үзэл үзэдэг байhан гуримтай.
В. Филипповэй нэрэмжэтэ Хүдөө ажахын академи хүдөө аймагуудтай холбоо байгуулжа, үндэһэн заншал үхибүүдтэ дамжуулха талаар ажал ябуулһаар. Январиин 25-да академиин багшанар болон оюутад Бэшүүрэй аймаг хүрэжэ ерээ.
Түрэл буряад хэлэеэ, соёл урлалаа, ёһо заншалаа сахин хүгжөөхэ тухай хэлсэдэг, хаа-хаанагүй ажал хэгдэдэг болонхой. Теэд хэгдэһэн ажалнууд хэр ехэ үрэ дүнтэй гээшэб? Гүрэнэй талаһаа энэ хэрэгтэ хэдэн сая мүнгэн жэл бүри гаргашалагдажа байдаг. Тэдэнэй хажуугаар эхэ хэлэнэйнгээ хүгжэлтэдэ хубиингаа мүнгэн зөөри нэмэри болгон оруулхаар шадалтай хүбүүд байха. Ямар арга хэрэглэжэ, ульгам һайхан буряад хэлэеэ энэ зандань үри хүүгэдтээ саашань дамжуулхамнайб? Али нютагай аялга дээрэ бултадаа хөөрэлдэхэбибди гэһэн удхатай уряанууд гаражал байдаг. Арсалдажа байнгүйгөөр, энэ дороо ажалаа хэхэ саг тулажа ерээ даа. Энэ гүнзэгы шухала асуудалда бүхы наһаараа харюу бэдэржэ ябаһан эрдэмтэ багша Дулмажаб Дугаржаповна Цынгуева удхатай түсэл зохёобо.
Түнхэнэй аймагай Аршаан һууринай «Подснежники» бүлгэмэй уян нугархай хатаршадай талаан бэлиг үндэрөөр сэгнэгдэбэ. Байгша оной январь һарада гүрэн түрымнай ниислэл хотын «Москва» болон «Космос» гэһэн баяр ёһололой танхимууд соо мэргэжэлтэ бэшэ хатарай бүлгэмүүдэй «Щелкунчик» гэһэн үндэһэтэнэй телевизионно шанда хүртэхын түлөө урилдаан үнгэрөө.
Эртэ урдын сагһаа манай элинсэгүүд элдэб янзын һахюуһануудые хэрэглэдэг байһан.
Нютаг нугаяа суурхуулжа, эхэ эсэгын нэрэ түрэ дээрэ үргэхэ сэнэгтэй хүбүүд басагад Агадамнай олон. Тэдэнэй нэгэн хадаа Догой нютагай үзүүр хүнүүдэй нэгэн болохо Сагаангууд омогой Доржын Баяндалай мүн.
Үшөө харуулха
