ЛОПСОН ГЕРГЕНОВЭЙ ТҮРЭҺӨӨР 50 ЖЭЛДЭ
Түнхэнэй аймагай Охор-Шэбэрэй hургуулиин газаа шэнэхэн саhан дээгүүр хүхилдэн наадан үхибүүдэй таража байхые хараад, гансатал ухаандамни Лопсон Гергеновэй уянгата мүрнүүд hанагдаа:
«Саhанай ороходо, hургуулиин газаа Садатараа басагадые саhаар шэдэхэдээ, Бүришье ехээр онохоо hанадаг hэм, Басагадай дундаhаа шамайе шэлэн…»
Байгша ондо Буряадай Оперо болон баледэй театр Сибирьтэ түрүү театрнуудай нэгэн гэһэн магтаал солодо хүртэжэ, баярлуулан омогорхуулба. «Российская газета» сониной нюур хуудаһанда толилогдоһон статья соогоо Анна Галайда гэжэ элитэ шүүмжэлэгшэ Буряадай театрта үндэр сэгнэлтэ үгэжэ, онсо тэмдэглэһэн байна.
Ноябриин 16-да Н. Бестужевай нэрэмжэтэ Ород драмын театрай тайзан дээрэ гоо һайхан хубсаһанай «Гоё» гэжэ дефиле-тоглолто үнгэрөө. Уран гартай модельернүүдэй хубсаһа хунар харагшадай урда харуулагдаха зуура Буряадай эстрадын болон оперын дуушад дуунуудаа гүйсэдхөө.
«Эреэхэн» гэhэн оперын шэнэ зүжэг Г. Цыдынжаповай нэрэмжэтэ Оперо болон баледэй театр эдэ үдэрнүүдтэ, ноябриин 21-дэ болон 22-то, дэлгээн харуулна. Базар Барадинай «Ехэ удаган абжаа» гэhэн зохёолоор найруулагдаhан энэ зүжэг Буряад Уласай 100 жэлэй ойдо зорюулагдана.
Үргэн Түгнын Батанайдаа
Олон-Шэбэр тоонтодомнай
Үнгын сэсэг һалбаржа,
Ая гангаар анхилжа,
Аянай шубууд жэргэнэ...
Иигэжэ нютагаймнай шүлэгшэн, Хүсөөтэдэ олон жэлдэ парторгоор хүдэлһэн хүндэтэ хүнүүдэймнай нэгэн Цырен-Дондок Батуевич Жамсаранов бэшэнэ. Иимэл һайхан нютагта 1953 оной майн 10-да, байгаалиин бадаржа байһан хабарай сагта, манай үетэн басаган Нина Гомбожаповна Эрдынеева алтан дэлхэйдэ түрэһэн. Ажалай ба дайнай ветеран Гомбожап Эрдынеевич Эрдынеев Дашима Дондоковна Дашибылова хоёрой гэр бүлэдэ 3-дахи үри боложо, Олон-Шэбэртэдэ (мүнөө тэндэ Сагаан-Нуур тосхон оршоно) мүндэлһэн.
Байгша һарын 7-8-да Улаан-Үдэ хотодо Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй зууршалгаар Засагай газарай талаһаа грант шүүгдэжэ, Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай, Улас түрын «Бэлиг» түбэй, Буряадай Үндэһэтэнэй улас түрын 1-дэхи лицей-интернадай габшагай оролдолгоор анха түрүүшынхиеэ «Арадай багша» гэһэн мүрысөөн үнгэргэгдэбэ.
«Эрдэм бэлигтэй болоходоо,
Эльгэ нимгэнээр хүндэ ханда»
Ринчин Номтоев-
уран зохёолшо, эрдэмтэ лама, оршуулагша.
Уужам Буряад ороноймнай олон нютагуудай нэгэниинь болохо - түхэреэн сагаан Түгнэ талын Нарhата нютагта түрэhэн Баясхалан амбай тухай хүн зондо хөөрэхэ хүсэл байна. Баясхалан Цыбикович Бальжинимаев үнэр баян Бальжинимаев Цыбик Дугарович Ошорова Галина Лопсоновна хоёрой бүлэдэ наймадахи үри боложо түрэhэн. Угаа үргэлжэлүүлхэ хүбүүн үри түрөө. Баясхалан Цыбиковичнай юhэн эгэшэ дүүнэртэй.
Ц. Сампиловай нэрэмжэтэ уран һайханай музейдэ «Порталы» гэжэ нэрэтэй харалга-дэлгэсэ ажаллажа эхилбэ. Уран зураашан Александр Ишигеновэй олон жэлэй туршада бүтээһэн ажалнууд нютагайнгаа харагшадта анха түрүүшынхиеэ дурадхагдаба гээшэ. Улаан-Үдэ хотодо түрэһэн, хүн боложо хүдэржэһэн Александр Ишигенов мүнөө Санкт-Петербург хотодо ажаһуудаг, дэлхэй дүүрэн суутай Мариинскэ театрта уран зураашанаар ажалладаг юм. Түрэл нютагтаа эмхидхэһэн харалгадань биирэ нэгэтэн, түрэл гаралнуудынь болон дүтынь нүхэдынь сугларба.
Үнгэрһэн зунай август һарын 16-ай үдэр манай олониитын соёлой бүлгэм байгуулагдаһаар 10 жэл болобо. Эды шэнээн хугасаада Бэшүүрэй аймагай Шэбэртэ нютагта «Ая гангын орон» гэжэ нэрлэгдэһэн ТОС-ой ба нютагаархидай, Дондог Улзытуевай түрэл садангуудай хүсэ шадалаар музей-бууса ажалаа ябуулан байна. Буряад-Монгол талын шэмэг болохо аятай хангалтайхан ая ганга сэсэгэй нэрэ эмхи байгуулгадаа шэбэртээрхин шэлэн абаһан юм.
Һургуулияа дүүргээд, ажабайдалай харгыда холо саашаа ошохо бүреэ эдир залуу наһанда нүлөөлһэн зоной, илангаяа багшанарай шэг шарай, абари зан, хэлэһэн үгэнүүд, харуулһан жэшээнь шэнээр сэгнэгдэдэг юм. Борожоһон, хүдэржэһэн наһанай эрмэгһээ шэртэхэдэ, тад ондоогоор харагдадаг байна даа. Мүнөө сониной уншагшадтай минии түрэл Мужыхын дунда һургуули ямархуугаар ухаан бодолдомни үлөө гээшэб гэжэ хубаалдаһуу…
Түрэл хэлэнэймнай габшагай һарын баярай үдэшэдэ жэлэй туршада хэһэн ажалай дүн согсологдодог. Аялгата һайхан буряад хэлэнэйнгээ хүгжэн һалбарха хэрэгтэ горитой хубитаяа оруулһан зоноо урмашуулдаг, Буряад Уласай Толгойлогшын зарлаһан «Үндэһэн хэлэнэй үлзы хэшэг» мүрысөөндэ шалгарһан эрхимүүдээ шагнадаг һайхан заншалтай. Хурамхаанай аймагай Арзгун нютагай, Н. Дамдиновай нэрэмжэтэ Гааргын дунда һургуулиин 11-дэхи ангиин һурагша Дулгар Матанова тус мүрысөөнэй «Эрхим һурагша» гэһэн шэглэлээр хабаадахадаа, шангай 3-дахи һуурида гаража шадаһан байна.
Замбал Владимирович Санжиев, регионой Политическэ зүблэлэй президиумэй гэшүүн, «Нэгэдэһэн Россиин Залуу гварди» гэһэн Бүхэроссиин ниитын эмхиин Буряадай региональна таһагай хүтэлбэрилэгшэ, Буряад Уласай Арадай Хуралай Залуушуулай дээдын зургаанай таһагай гэшүүн, мүнөө үе сагай эрхим түрүү залуушуулай нэгэн, үргэн ехэ, эдэбхитэй ажал хүдэлмэринүүдээрээ омогорхуулдаг.
Түрэлхи буряад хэлэмнай шахардуу байдалда оронхой гэжэ hүүлэй жэлнүүдтэ элдэб ендэр дээрэhээ оло дахин хэлэгдэжэл байдаг. Зүгөөр түрэлхи хэлэеэ мэдэхэгүй зоной тоо, илангаяа үхибүүдэй тоо эрид доошолоо. Тиимэhээ Буряад Уласта буряад хэлэнэй габшагай һара тон ехэ удха шанартай үйлэ хэрэг болонхой.
Буряад ороной хүдөө ажахын ажалшад Улаан-Үдэдэ сугларжа, үүлтэртэ адуу мал үсхэбэрилхэ талаар дүй дүршэлөөрөө андалдаба.
Багшын ажал хүшэрхэншье һаа, хүндэтэй. Хүн бүхэн багша болоод орхихогүй. Эдирхэн хүүгэдые һургахын түлөө хүн гээшэ саанаһаа табисууртай байха ёһотой бшуу. Илангаяа мүнөө сагта залуушуул ехэ һургуулида багшын мэргэжэл шудалжа гараашье һаа, хүдэлхэеэ яаранагүй.
Үшөө харуулха
