“Тоонто нютаг”, “Эжымни”, “Эгэшэ аха хоёрни”, “Шиниим түрэһэн үдэр”, “Энэл даа, Эгэтын-Адаг”, “Хани нүхэдни”, “Манай нютаг”, “Үнгын голой дангина”, “Инаг дураяа гамнаарай” болон бусад зүрхэ сэдьхэл хүдэлгэмэ, олоной эгээл дуратай дуунуудай үгэнүүдэй автор Гунга Чимитовэй үлгэн энэ дэлхэй дээрэ түрэһөөр байгша ондо 100 жэл гүйсэбэ.
«Алтан ойгоо угтаабди», - гэжэ хөөрэһэн, ехэ баяраа мэдүүлһэн, “Буряад үнэндөө” гушаад гаран жэлдэ суг амжалтатай хүдэлһэн Гэсэгма Амуровна Доржиева хани басагадтаяа эдэбхи үүсхэл гаргажа, 50 жэлэй саана түрэл һургуулияа дүүргэһэн 44 нүхэд, классайнгаа хүтэлбэрилэгшэд, багшанар Дэнсэма Цырендондоковна Цырендондокова, Рыгзема Дашинимаевна Мижитова тухайгаа үнгэтэ һайхан “Хошун-Узурская средняя школа. Выпуск №8. 1964-1974, 1974-2024” гэжэ нэрэтэй ном барлажа, һуралсалайнгаа гуламтын 8-дахи выпускдэ зорюулаа. Наһа бараһан, суг һураһан нүхэдэйнгээ баян намтар, ажалай амжалта, наһан соогоо туйлаһан хэрэгүүд тухайгаа энэ ном соогоо хөөрэжэ шадаба.
Улаан-Үдэ хотын И. Калашниковай нэрэмжэтэ номой санда Буряадай оюун бэлигтэй уран зурааша, багша Борис Дамдинович Бадмажаповай дурасхаалта “Уран зураг – наһанайм хэшэг” гэһэн зохёохы үдэшэ апрель һарада үнгэргэгдэһэн байна.
Бурхан багшын энэ замбида мүндэлһэн, гэгээрһэн, Нирваан болоһон Буянта һарада (зунай эхин шарагшан могой һара – майн 9-һөө июниин 6 болотор) буян үйлэдэхэ нигүүлэсхы хэрэгүүдтэ заха холын Захааминай аймагай сэлеэн ехэ Санага нютагай хүн зон ехэ багагүй тон эдэбхитэйгээр хабаадаа. Нэн түрүүн нютаг нугаяа, уһа голнуудаа, гудамжануудаа ариг сэбэр болгохо, нангин шүтээнэй газарнуудтахи барилга түхеэрэлгэнүүдые һэльбэн шэнэлхэ ажалнууд хэгдээ. Үдэр бүхэндэ нютагаа тойрожо, гороо хэгдэжэ, тарни маанинууд таһалгаряагүй уншагдажа байгаа. Уула обоонууд заншалта ёһоороо тахигдаа. Дасанай дэргэдэ аймагай Һунгамалнуудай зүблэлэй шангуудай түлөө шатараар уласай наадан үнгэрөө.
Тэрэнь Хитадай баруун- урда зүгтэ Сайдамда, Садамтын Сагаан нуурай эрьедэ оршодог байгаа. Хори угайхид Эхэ нютагайнгаа зүг өөһэдөө заажа үгэһэн байдаг. Монгол орон, буддын шажан болон Түбэд орониие шэнжэлэлгын хүреэлэнэй эрдэмтэн, түүхын эрдэмэй доктор Булат Раднаевич Зориктуевай экспедициин үедэ энэ баримта баталагдаба.
Июниин 1-дэ Буряадай Толгойлогшо Алексей Цыденов олон байратай хоёр гэрэй нээлгэдэ хабаадаба. Эдэ гэрнүүд Тарбагатайн ба Мухар- Шэбэрэй аймагуудта ажаһуудаг үншэн, аба эжын харууһагүй үлэһэн хүүгэдтэ баригдаба. Гэр бүхэн 36 байратай.
Малша арадай эгээл амарха зунай эхин саг дүтэлжэ ерэбэ. Хони ямаад, адуу мал шэмэтэй ногоондо амтархан байжа бэлшэнэ. Шэрүүхэн үбэлэй ута нюрга дабаһан үхэр мал, түрүүшын ногооной шэмэдэ одоошье садана. Түлөө абажа тэнжээһэн малшад табан хушуута малаа бэлшээридэ гаргахадаа, одоошье нюргаа тэниилгэдэг, аршаанда амаржа, бэеэ заһадаг. Тиингүй яахаб даа. Уданшьегүй үбһэнэй халуун хаһа, таряа хуряалган, тэрэнэй саана үнөөхил үбэлжөөн...
Буряадай Толгойлогшо Алексей Цыденов Мухар-Шэбэрэй аймагай Мухар-Шэбэр һууринай 2-дохи һургуулида залган бариһан байшанай нээлгын ёһололдо хабаадаба. 75 һууритай байшан «Болбосорол» гэжэ үндэһэтэнэй түсэлэй шугамаар бодхоогдобо.
Майн 24-дэ Буряад Уласай Үндэһэтэнэй номой санда алдар суута уран шүлэгшэ, уран зохёолшо, оршуулагша, сурбалжалагша ба ниитын ажал ябуулагша, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай ветеран, “Буряад Уласай арадай поэт”, “Оросой Холбоото Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ” гэһэн хүндэтэ нэрэ зэргэнүүдтэ хүртэһэн, СССР-эй Уран зохёолшодой холбооной гэшүүн, Шэтын можын Хүндэтэ эрхэтэн Арсалан Жамбалович Жамбалоной түрэһөөр 100 жэлэй ойн баярта зохёохы үдэшэ үргэн дэлисэтэйгээр үнгэрбэ.
«Нүүдэлшэдэй ая дуун» фестивалиин ээлжээтэ хаһын эхи мэдүүлжэ, Буряадай гүрэнэй филармониин гол дуушан Дашима Соктоева болон Монгол оронһоо ерэһэн «Чилүүгэн» гэжэ бүлгэм Н. Бестужевай нэрэмжэтэ Ород драмын театрта һаяхана тоглолто табиба.
Оршон сагта худам (босоо) монгол бэшэг мэдэхэ зон хомор болонхой гээшэ. XIII зуун жэлдэ Чингис хаанай зарлигаар уйгаржан үзэгүүдэй үндэһэн дээрэ худам монгол бэшэг бии болоһон. Гайхамшаг энэ бэшэг отог бүриин аялгуу шэлжүүлэн, хамаг монгол туургатаниие нэгэдүүлэн (наддиалектное, централизованное письмо) зохёогдоо юм.
Майн 25-да сагдаанарай ба сэрэгшэдэй хоорондо дзюдогоор уласхоорондын XVIII турнир үнгэргэгдэбэ. Турнир албанай уялга дүүргэжэ ябаһаар наһа бараһан мэргэжэлтэ¬дэй дурасхаалда зорюулагдаа. Тамирай хэмжээ ябуулгын үедэ Буряадай Толгойлогшо Алексей Цыденов шэнэ автомашинануудай түлхюурнүүдые сэрэгэй тусхай операцида наһа бараһан албатадай наһанайнь нүхэдтэ барюулба.
100 мянган хүрэтэр ажаһуугшадтай һууринай һургуулиин, техникумэй ба колледжын багшанар тухай эндэ хэлэгдэнэ. Нэмэгдэһэн түлбэри һургуулида класс хүтэлдэг 4662 багша, тусхай дунда мэргэжэлэй 16 эмхиин 254 куратор абаа.
Улаан-Үдын һурагшад ГРЭС-эй элдэб түхеэрэлгэнүүдэй, түбэй химическэ лабо¬раториин ажалтай танилсаба. Үхибүүд үйлэдбэриин ажалаар ехэтэ һонирхожо, олон асуудалнуудые табиба. «Автома¬як-2006» гэһэн хизаарлагдамал үүргэтэй эмхи тус экскурси эмхидхээ.
Үнгын олон шубуудай дуугаар хүреэлэгдэһэн ажабайдалтай хүнүүд ута наһа наһалдаг гэжэ эрдэмтэд элирүүлһэн. Хүнэй бэе генетикын зэргэдэ шубуудай абяантай холбоотой. Далитай нүхэдэй аятай жэргээниинь хүнэй уураг тархида баяр жаргалангай мэдэрэлнүүдые түрүүлжэ, сэдьхэлэй байдалда ба бүхы бэеын органуудта ёһото эм домто нүлөө үзүүлдэг.
Буряад ороноймнай хүдөө аймагуудаар сүлөөгүй хаһа тогтонхой. Тарилгын ажалнууд түлэг дундаа ябуулагдана. Таряалангай талмайнууд дээрэ трактор техникын хүүехэ абяан эртэ үглөөнһөө үдэшэ орой болотор сууряатана. Механизаторнууд тракторһаа бууха сүлөөгүй ажалаа хэнэ.
Людмила Бальжурова Буряад ороной «2024 оной эрхим хүмүүжүүлэгшэ» гээд тодоруулагдаба. Тэрэ ниислэл Улаан-Үдэ хотымнай 35-дахи “Алые паруса” гэһэн сэсэрлигтэ хүдэлдэг юм.
Байгша оной могой һарын 15-да Буряадаймнай мэдээжэ дуушан Дугаржаб Цыренович Дашиев мэндэ ябаа һаа, 85 наһанайнгаа үндэр дабаа дабаха һэн. Үндэр наһа наһалаагүй, хада гэртээ хариһандань шаналмаар. Теэд яахабши даа, алтан дэлхэйн жама ёһо гээшэ ха юм даа.
Үшөө харуулха
