XIII – XV зуун жэлнүүдтэ ород гүрэн монгол – татарнуудай дарлалта доро байһан гээд түүхын номууд соо бэшэгдэдэг. Тэрэниие олон хүнүүд сэхээр ойлгожо, монголнууд мүнөөнэй Россиин татар яһатантай хамта ород гүрэниие эзэмдэһэн гэжэ эндүүрэн ойлгодог. Залуу үеын татарнууд, омогорхон һагад, өөһэдыгөө урдын агууехэ сэрэгшэдэй үри һадаһад гээшэбди гэжэ мүн лэ эндүүрэн тоолодог гэжэ эли.
Багшаяа бурхан шэнгеэр һанаха –
Байдаг юм даа арадтамнай заншал.
Бадма сэсэгэй бадарһан дэльбэдэл
Буянтай хэрэгынь хэшэгээр ёһотойбди.
Хүн бүхэнэй наһан соо багша гээшэ олон дайралдадаг юм. Бүгэдэ олон багшанартаа бидэ ходол баяр баясхалан хүргэжэ ябаха ёһотойбди.
Хүүгэдэй сэсэрлигэй дунда үнгэргэгдэhэн харалга- нааданай үедэ ульгам буряадаараа наада зугаа дэлгээжэ байhан үхибүү харахада, ехэл урматай байдаг. Эндэ hая «Амар мэндэ» гэhэн уран бэлигэй фестивальда «Оюна» сэсэрлигэй Галсан Надцалов хүбүүнэй ехэ зоригтойгоор «Адуушанай дуу» дуулажа байхыень хараад, ехэ гоёшоогооб. Гансашье би бэшэ, тэрэ фестивальда хабаадаhан эдиршүүл, тэдэнэй хүмүүжүүлэгшэд эдир артистые халуунаар угтаа. Хүмүүжүүлэгшэ бүхэн «иимэ хэлэндэ бэрхэ хүүгэдтэй байгаа hаа, гоёл hэн ха» гэжэ hанаал ёhотой.
Мүнөөнэй эрдэмтэдэй приборнууд дуу абяануудые «харадаг» болоhон. Тиигээд буддын шажанай маани тарнинуудай абяанай долгинууд айхабтар аятай hайхан ба хүсэтэй элшэ гэрэлтэй гэжэ гэршэлэгдэhэн байна. Мүн лэ нангин субаргануудай сасарhан элшэнүүд маани тарнинуудтай нэгэ адли долгинуудтай гэжэ эрдэмтэдэй приборнууд харуулдаг.
Михей Ербановай нэрэмжэтэ Буряадай аграрна колледж байгуулагдаһаар 95 жэлэйнгээ ойн баярые тэмдэглэжэ, амаршалгын һайхан үгэнүүдые тогтоон абана. Элдэб онуудта мэргэжэлтэй болоһон зон һуралсалай гуламтада декабриин 1-дэ айлшаар бууһан байна.
«Бурятия» гэһэн уридшалан хүгжэлтын дэбисхэрэй резидент Байгалай нимгэн түмэрэй компани апрель һараһаа ноябрь болотор «Бурятмяспром» гэжэ уласай эдеэ хоолой түрүү үйлэдбэринүүдэй нэгые 6 000 000 шахуу консервын баанхануудаар хангаһан байна. Тэрэнэй хажуугаар түрүүшын парти баанханууд Үбэр Байгалай хизаарай мяханай үйлэдбэридэ эльгээгдэбэ. Саашадаа тиимэ үйлэдбэринүүдэй тоо олошоруулхаар түсэблэгдэнэ.
Буряад – Монголой түүхын бэшэгүүд Чингисхаанай эсэгэ Есүүхэй баатар хэтэ сохижа гал носооhон, Үүлэн хатан тэрэнииень бадарааhан гээд түүрээдэг. Тиимэ бэшэгүүд соо галай соло дуудаhан үгэнүүдэй удаа ямар –нэгэн хүсэл зорилго, hанаhан хэрэг урагшатайгаар бэелүүлхын тушаа гуйлтануудтай байдаг ха.
Манай үбгэ эсэгэнэр илангаяа үндэрөөр номин шулуу сэгнэдэг байһан. Мүн лэ тус шулуун Түбэдэй буддын шажанай ехэ багшанарай, Египедэй фараонуудай, Америкын индейцүүдэй г.м. нангин заншалта шулуун юм.
1998 онһоо манай гүрэндэ “Эхын Үдэр” гэһэн Уласхоорондын һайндэр тэмдэглэгдэжэ эхилһэн. Дэлхэйн бүхы арадуудай ёһо заншалда Эхэ – нангин һүлдэтэй, эгээл һайхан үгэ. Эхэ – хамагай эхин, наранай – элшэ, хүн бүхэнэй заяанай одото сахюусан.
Даши Намдаковой «Гэртээ бусаһан харгы» (6+) гэһэн үзэмжэ- выставкэ Ц. Сампиловай нэрэмжэтэ Уран зурагай музейдэ олоной һонорто дэлгээгдэбэ. Дабтагдашагүй гүн удхатай хүдэлмэринүүдээрээ дэлхэй дүүрэн мэдээжэ болоһон элитэ уран гартанай зохёохы замда энэ үзэмжэ зорюулагдана.
I Пётр хаанай үедэ, 1701 ондо, мүнөөнэй Үбэр Байгалай хизаарай Нэршүү хотын дэргэдэ Росси дотор түрүүшын сагаан мүнгэнэй нөөсэ булашанууд олдожо, тэндэ эрдэнитэ түмэр үйлэдбэрилгын завод баригдаһан түүхэтэй.
1998 онһоо манай гүрэндэ “Эхын үдэр” гэһэн уласхоорондын һайндэр тэмдэглэгдэжэ эхилһэн. Дэлхэйн бүхы арадуудай ёһо заншалда Эхэ – нангин һүлдэтэй, эгээл һайхан үгэ. Эхэ – хамагай эхин, наранай элшэ, хүн бүхэнэй заяанай одото сахюусан.
Һүүлэй үедэ буряад үүлтэрэй мал аймагуудаар олон боложо байна. Ерэхэ жэлһээ “социальна” үхэрнүүд улад зондо тараагдажа эхилхэнь. Энэ үүлтэртэ үхэр бэеэрээ тиимэшье томо бэшэ аад, харин манай Сибириин уларилда тааруу, туруугаараа газар малтажа, хоолоо олодог.
Шагай наадаар мүрысөөн Түнхэнэй аймагта үнгэрһэн долоон хоногой эсэстэ болоһон байна. Энэ үйлэ хэрэгтэ хабаадахаяа 10 гаран һуралсалай гуламтын 70 гаран үхибүүд Зүүн- Мүрэнэй дунда һургуули хүрэжэ ерээ. Тус хэмжээ ябуулга шагай нааданай Түнхэнэй аймагай дэбисхэр дээрэ хүгжэжэ байһые харуулна.
Хоридохи зуун жэлэй түүхэдэ эгээл шуһата дай үүсхэжэ, Эхэ орондомнай добтолон ороһон хархис фашистнуудые бута сохилсоһон, улаан шуһаа урдахуулан, хара шуһаа хаюулан ябажа, үрөөһэн гаргүй үлэбэшье, Саяан үндэр уулынгаа хормойдо түбхинэнхэй үлгы тоонто Түнхэнөө бусажа ерэһэн Пётр Степанович Дёмин дүлэтэ тэрэ сагһаа хойшо тэбхэр наян жэлэй үнгэрхэдэ, дариин үнэр дахин үзэгдэхэ, тэрэ дайнда сүлөөлһэн газартань – Донецкын дайдада дайсад дахяад бии боложо, зэмэгүй зониие хюдажа захалха гээд ой ухаандаашье оруулаагүй.
Буряад Уласай Хүдөө ажахын ба эдеэ хоолой яаман байгуулагдаһаар 100 жэлэйнгээ ойн баяр тэмдэглэбэ. Энэ ушараар хүдөө нютагуудай ажаһуугшад, хүдэлмэрилэгшэд амаршалгануудые тогтоон абана. Ноябриин 24-дэ баяр ёһололой хэмжээ ябуулга Улаан-Үдэ хотодо үнгэргэгдэбэ.
«Һалхитай намар»гэжэ нэрлэгдэһэн тоглолтоёо һаяхан Буряад драмын театрай бэлиг талаантай, бэрхэ артистнууд олоной һонорто табижа, харагшадай халуун альга ташалгаар угтагдаһан байна.
Үшөө харуулха
