«Булагаа шэргээhэн нютаг – нютаг бэшэ, угаа алдаhан хүн – хүн бэшэ» гэhэн арадай сэсэн үгэнүүд гүнзэгы удхатай. Түрэл хэлэеэ мартаhан, үндэhэн заншалнуудаа сахидаггүй, «газарай габаhаа гараhан» мэтээр байдаг хүнүүд ута наhа наhалдаггүй, үри hадаhаниинь өөдэлдэггүй гэжэ элинсэгүүдэймнай hургаалнууд соо хэлэгдэдэг.
Yльгэр домогто Агууехэ Талын үнгэрhэн сагай таабаринуудай нэгэн – арадай эмнэлгын нюусанууд. Хониной зүрхэн могойн хоро татажа гаргадаг, хүхэбтэр боро зүhэтэй хониной хоргооhон халзан толгойдо үhэ ургуулдаг, халуун шулуунай жэн «хүйтэнэй» үбшэнгүүдые үлдэдэг г.м. урдын гайхамшагта арганууд олон зуунуудай туршада урагшатайгаар хэрэглэгдэжэ ябаhан түүхэтэй.
Бүхы юртэмсэ – абяан, харагдахагүй долгинуудай сууряан… Талын сэсэгүүд, тайгын нарhад, шулуунууд, уhан далай, хүнэй зол жаргал, зоболон гашуудал – булта өөр өөрын тусхай долгиной сохидолтой. Абяанай холисолдоон – газар түбиин дуун. Тэдээн сооhоо Түбэдэй нангин дууша аяганууд эгээл ехэ нюуса таабаритай.
Монгол, буряад, хальмаг, тува, яхад, хакас, япон, солонгос яhанай ба Хойто Америкын индейцүүдэй хүүгэд «монголой хүхэ толботой» түрэн мүндэлдэг. Мүн хааяа Европын зондо (Болгарида яhала олон - 0,6%) тиимэ толботой хүүгэд түрэжэ, ехээр hүрдөөн сошоодог. Тэндэхи зон «монголой толботой» түрэhэн үхибүүе арhанай аймшагтай үбшэнтэй хүүгэд гараба гэжэ тоолоно ха юм.
Түрэһэн, гараһан нютагтаа туһатай ябаарай гэһэн үгэнүүд энэ залуу хүбүүндэ, Батуев Жаргал Сультимовичта, тон таарамжатай байна. Энэ хүн тухай иимэ үгэнүүд дэмы хэлэгдээгүй. Бидэ нарайhаань, түрүүшын алхамhаань, түрүүшын үзэг бэшэгтэ орохоhоонь, айлайхи болохоhоонь мэдэхэбди. Анханhаа hүбэлгэн, оршон байгаалитай холбоотой, үзэсхэлэн hайханиие хаража, сэгнэжэ шадаха хүн.
Үнгэрһэн долоон хоногой үдэрнүүдтэ Серби гүрэнэй ниислэлдэ барилдаагаар дэлхэйн чемпионат үнгэргэгдэбэ. Тус мүрысөөндэ Парижда болохо Олимпиин наадануудта ямар гүрэнэй түлөөлэгшэд хабаадахаб гэжэ элирүүлэгдээ. Ородой суглуулагдамал командын дүрбэн лэ гэшүүд иимэ арга боломжотой болоо.
«В буддийской тишине лежит мощеный дворик, и снится кирпичам заоблачный Тибет». Иигэжэ Санкт-Петербургын дасан тухай ирагуу найрагша С.В. Петров бэшэһэн байдаг. Эдэ мүрнүүдыень шада-яда оршуулжа, уншагшадайнгаа һонорто хүргөөшье һаа гэхэдэ, ородоороо байһаниинь улам уншастай, шэмэ шүүһэтэй шэнгеэр һанагдаа. Юрэдөө, Орос гүрэнэй баруун хэсэгтэ дэлхэйн бүмбэрсэгэй зүүн талаар ажаһуудаг арад түмэнүүдэй соёлой гэршэ боложо баригдаһан Санкт- Петербургын дасанай түүхэ онсо һонин. Тэрээгүүр нэгэтэ бэшэ ябаһан, гайхамшаг һүртэйень бэе дээрээ мэдэрһэн, түүхыеньшье шудалаад үзэһэн хадаа һонирхолтой гэжэ бодоһон зарим баримтануудые толилхо гэжэ шиидэгдэһэн байна. Дасанай түүхэ гүнзэгыгөөр шэнжэлһэн үсөөн тэды эрдэмтэдэй нэгэн Александр Иванович Андреевтэй уулзажа сурбалжалха үедэмни намда «Храм Будды в Северной столице» гэжэ номоо бэлэглэһэн юм. Тэрээн доторнь дасанай оршоһон Хуушан Деревниин анханай ажаһуугшадай нэгэн В.А. Ивановой дурсалганууд түрүүшынхиеэ хэблэгдэһэниинь һонирхол татана. Тэндэһээнь хэһэг хэһэгээр оршуулжа, «Буряад үнэнэйнгөө» уншагшадай анхаралда дурадхая.
Сэлгеэхэн Буряадтаа суурханхай сэнгүүхэн Сэлэнгын сэбэрхэн басагад Зинаида Доржиевна Рыбдылова (Данзанова), Ханда Цыретаровна Дамбаева гэгшэд үндэһэн Буряадай шэмэг болохо манай Хори нютагта багшаар ажаллаһан түүхэтэй юм.
Эдэ үгэнүүдээр Буряадай мэдээжэ уран зохёолшон Даша Дамбаев «Захяа» гэһэн шүлэгөө эхилһэн байна. Оройдоол 37 наһатай байгаад, наһа барахадань, нэрыень мүнхэлхэ талаар эгэшэнь Ханда Цыретаровна тон ехэ ажал ябуулаа. Мүнөө сагта эжынгээ эхилһэн энэ буянта хэрэгые басаганиинь Людмила Александровна Банзаракцаева саашань үргэлжэлүүлнэ.
Буряад Уласай, Эрхүү можын ба Үбэр Байгалай хизаарай һурагшадые буряад хэлэнэй оршондо нэбтэрүүлхэ талаар мэргэжэлэй шэглэлтэй халаан эмхидхэгдэбэ.
Буряад Уласай Арадай Хуралай 7-дохи зарлалай түрүүшын сесси болобо. Һунгамалнууд Арадай Хуралай хүтэлбэри, Оросой Холбоото Уласай сенаторые, Хуралай ажал хангадаг захиргаанай хүтэлбэрилэгшые һунгаба. Гадна эмхидхэлэй шухала шиидхэбэринүүд абтаа.
Байгал шадарай аймагта «Ёhо заншалай ульһан» гэжэ нэрэтэй яармаг-фестиваль үнгэрөө. Уласай мэдээжэ уран hайханай бүлгэмүүд, мүн уран дархашуул Нестерово hууринда сугларжа, бэлиг талаангаа харуулаа. Тус хэмжээ ябуулга Соёлой үүсхэлнүүдэй жасын Юрэнхылэгшын грантын ашаар «Арт-Байкал» гэhэн түбэй түсэлэй шугамаар бэелүүлэгдэбэ.
Буряад Уласай зарим аймагуудта ондоо можо хизаарнуудһаа ерэһэн айлшадые буряад эдеэ хоол шанажа һургана, хүдөөгэй ажалтай танилсуулна, эмээлтэ морин дээрэ һуулгажа, байгаалиингаа һайхан газарнуудаар ябуулна. «Социальна хэлсээ» баталжа, хүдөө нютагаархид өөрын олзын хэрэгтэй болоно.
Үнгэрэгшэ амаралтын үдэрнүүдтэ Улаан-Үдэ хотын Пионер-2 гэдэг худалдаа наймаанай болон амаралгын түбтэ Максим Дашинимаевай «Юрэ бусын түрэһэн үдэр» (Необыкновенный день рождения) гэжэ баримтата фильмын түрүүшын харалга болоһон байна. Энэ кино буулгахада хабаадаһан, туһа хүргэһэн зон, мүн олондо мэдээсэл тараадаг эмхинүүдэй түлөөлэгшэд анха түрүүшын харагшад болобод. «Юрэ бусын түрэһэн үдэр» гэжэ нэрлэгдэһэн баримтата фильмын гол герой Б. Бат-Энэрэл хүбүүхэн монгол арад түмэндэ тон мэдээжэ юм.
Һаяхана Ширап-Жамсо Раднаевай зурагуудай ном иран хаража байтараа, зосоомни ехэ хүлгөөтэй мэдэрэл түрөө. Аяар холын балшар бага наhанаймни үе саг гэнтэ ухаандамни тодороод, өөрын жаргалай орон руу ниидэжэ ошоhон шэнги болооб. Зурагуудыень хараад уяржа, энэ хүнэй намтартай дүтэ танилсаха хүсэл досоомни түрөө, мүн олониитэ зондо энэ хүн тухай хөөрэхэ гэжэ шиидээб.
Һүүлэй үедэ Буряад Уласые доhолгоhон хаш шулуунтай (нефридтэй) холбоотой ушар урдын түүхын үргэлжэлэл болобо.
Гомбожаб Цыбикович ЦЫБИКОВ - дэлхэй дүүрэн мэдээжэ эрдэмтэн, аяншалагша, зүүн зүг шэнжэлэгшэ. XX зуун жэлэй эхиндэ тэрэнэй Түбэдөөр аяншалха үедөө нюусаар буулгаһан фото-зурагуудынь дэлхэй дүүрэн суурхаһан. Һаяхана Буряадай Эрдэмэй түбтэ Гомбожаб Цыбиковтэ зорюулагдаһан эрдэм-шэнжэлэлгын хуралдаан арбадахияа үнгэрбэ. Энэ удаа тэрэ эрдэмтэнэй түрэһөөр 150 жэлэй ойдо зорюулагдаа.
Зунай ааяма халуунай бууража, намарай ольбоной орожо байһан сагта кино-найруулагша Баир Уладаев түрэл нютагһаа холуур ябажа байгаа. Хара далайн эрьедэ бэеэ нюсэгэлэн хэбтэгшэ Анапа хотодо «КиноШОК» гэжэ уласхоорондын кинофестивальда хабаадаа. Гадна Татар Уласай ниислэл Казань хотодо эмхидхэгдэгшэ «Жэгүүртэ барас» («Крылатый барс») болон Оренбург хотодо зарлагдаһан мүн лэ уласхоорондын зиндаатай «Дурна – Үрнэ» («Восток – Запад») гэжэ кинофестивальһаа бусажа ерэһэн кино-найруулагша Баир Уладаев Буряад Уласай Үндэһэтэнэй номой сангай уужам һаруул танхимуудай нэгэндэ олондо мэдээсэл тараадаг эмхинүүдэй сурбалжалагшадые урижа, асуудалнуудтань харюусаба.
Сентябриин 10-һаа 13 болотор Владивосток хотодо үнгэргэгдэжэ байһан Зүүн зүгэй экономическа хуралдаанда Алас Дурнын бүхы можо хизаарнууд үйлэдбэриин, аяншалгын болон экономикын талаар арга боломжонуудаа олоной һонорто дурадхана.
Улаан-Үдэ хотодо монгол, мүн уран бэшэгэй (каллиграфия) студи байгуулагдаад, түрүүшынгээ алхамуудые амжалтатай хэжэ байна. Босоо бэшэгэй дүрим, гоёор бэшэхэ аргануудые энэ һургуулида заажа үгэнэ. Тэнгэриин бэшэгэй һургуули байгуулһан зонтой уулзажа, ажалаарнь һонирхоһон байнабди.
Үшөө харуулха
